Samolot szturmowy

Iliuszyn Ił-10/ AVIA B-33

Samolot po renowacji przeprowadzonej na terenie Muzeum w 2005 roku

Projekt samolotu szturmowego Ił-10 opracowywano od wiosny 1943 r. jako następcę sławnego Ił-2. Był on kontynuacją linii rozwojowej samolotu Ił-2M3, jednak technologicznie prezentował sobą zupełnie inną jakość. Tak jak w poprzedniku, zastosowano dwumiejscową kabinę a opancerzenie silnika i kabiny wzmocniono. Prototyp samolotu wykonano w fabryce nr 18 „Znamia Truda” na początku lutego 1944 r. i oblatano 18.04.1944 r. W połowie lipca 1944 r. zorganizowano konkurs porównawczy, w którym poza prototypem Ił-10 wzięły udział także samoloty Ił-8 oraz Su-6 (także jako prototyp). Ił-10 okazał się zdecydowanie najlepszy wśród testowanej grupy samolotów, więc w sierpniu 1944 r. został skierowany do produkcji wielkoseryjnej. Pierwszy samolot seryjny został oblatany pod koniec września 1944 r. zaś w  październiku pierwsze samoloty zaczęto przekazywać do jednostek bojowych, gdzie po przeszkoleniu załóg, jeszcze przed zorganizowaniem pełnych etatowych pułków, od listopada 1944 r. brały udział w akcjach bojowych wraz z samolotami Ił-2M3. Do końca kwietnia 1945 roku wyprodukowano 785 egzemplarzy Ił-10.

 
Jesienią  1945 roku  opracowano zmodernizowany samolot szturmowy Ił-10 , w którym zastosowano cztery działka NS-23 oraz stanowisko strzeleckie WU-9 z działkiem BT-20 dla tylnego strzelca. Po wykonaniu wielu testów nowego uzbrojenia, do produkcji odmiana ta weszła od początku 1947 roku. Ogółem w latach 1944 -1949 wyprodukowano 4672 samoloty w trzech wytwórniach (Fabryka nr 1, Fabryka nr 18, Fabryka nr 64).
Samoloty Ił-10 były również produkowane od 1951 roku w Czechosłowacji na podstawie przekazanej licencji i nosiły tam oznaczenie Avia B-33. W krótkim czasie przygotowano oprzyrządowanie i w zakładach Avia-Letany rozpoczęto wytwarzanie odmiany odpowiadającej wzorcowi radzieckiemu z 1947 r. z czterema działkami NS-23 w płacie oraz stanowiskiem strzeleckim WU-9M z działkiem BT-20E. Pierwsza Avia B-33 została oblatana  26.grudnia 1951 r., i  napędzana była jeszcze dostarczonym oryginalnym radzieckim silnikiem  AM-42 zaś pierwszy samolot z licencyjnym czechosłowackim silnikiem M-42 oblatano 13. maja 1952 r.

Renowację samolotu, także pokrycie usterzenia stylizowanym na płótno, dwuwarstwowo diagonalnie kładzionym laminatem wykonano w 2005 roku.
Prace pod kierownictwem Działu Lotnictwa wykonano przy udziale więźniów aresztu w Zielonej Górze.

W lotnictwie polskim samoloty Ił-10 zagościły od 1949 roku, a w 1951 r. na stanie było 96 bojowych
oraz 24 szkolne UIł-10. W latach 1953-54 zakupiono kilkadziesiąt sztuk czechosłowackiej odmiany licencyjnej Avia B-33 wraz z odmianą szkolną CB-33. Były one eksploatowane do 1959 roku.
Ił-10/Avia B-33 stał się ostatnim klasycznym samolotem szturmowym o napędzie tłokowym w lotnictwie polskim. Ogólnie na stanie Ludowego Lotnictwa Polskiego było około 280 egzemplarzy Ił-10/UIł-10/B-33/CB-33.
Ił-10/Avia B-33 łącząc zalety swojego sławnego poprzednika, zaś pozbawiony jego wad i unowocześniony, w latach 50-tych stanowił groźną broń. Załoga: pilot i tylny strzelec znajdowała się w opancerzonej kabinie, także silnik był chroniony opancerzeniem ze wszystkich stron, tak od góry jak i od dołu.

Stan samolotu na początku lat 90-tych, niedługo po przebazowaniu do Muzeum

Eksponowany w Lubuskim Muzeum Wojskowym egzemplarz to Avia B-33 wyprodukowana w 1954 roku w zakładach Avia-Czakowice z numerem seryjnym 5339 zaś w jednostce bojowej oznaczona numerem taktycznym „11”.  Do Muzeum przekazano go 12 marca 1991 roku. Uzbrojenie eksponowanego egzemplarza stanowią cztery działka NS-23 kalibru 23 mm zaś tylny strzelec dysponuje działkiem BT-20 kalibru 20 mm. Samolot zabierał także 570 kg bomb oraz pociski rakietowe RS-82 lub RS-132 wystrzeliwane z prowadnic zamontowanych pod skrzydłami.

 Dane taktyczno-techniczne

  - rozpiętość – 13,40 m
  - długość – 11,12 m
  - wysokość – 4,10 m
  - powierzchnia nośna – 30,0 m.kw
  - prędkość maksymalna - 530 km/h
  - pułap – 7200 m
  - zasięg – 800 km
  - masa własna – 4680 kg

Foto i tekst : Jarosław Sobociński

Foto archiwalne: Wacław Hołyś, 1991 rok

Fotografie samolotu po wykonanej na terenie muzeum w 2005 roku renowacji.

***

Pistolet maszynowy MP 40
(Waffenfabrik Steyr, 1942 r.)
                  
numer inwentarzowy LMW-KI-1789

MP 40 to jedna z najbardziej masowo produkowanych w Niemczech broni i jedna z najlepszych w swojej klasie. Stała się ona w czasie II w. św. (obok hełmu) niejako wizytówką niemieckiego żołnierza. Musiał on mieć koniecznie zawieszonego na szyi „szmajsera” – jak zwyczajowo (aczkolwiek błędnie!) nazywano ten wzór broni.

Konflikty zbrojne lat 30. XX w. (przede wszystkim hiszpańskiej wojny domowej 1936-1939) wykazały niezwykłą skuteczność działania pistoletów maszynowych. W Niemczech rozpoczęto poszukiwania nowocześniejszego typu pm-u. Zajęły się tym zakłady w Erfurcie mające największe doświadczenie w pracach nad tego typu bronią. Uwzględniono w nich szereg postulatów dynamicznie rozwijających się w 2 poł. l. 30. XX w. niemieckich wojsk pancernych i spadochronowych. Latem 1938 r. nowy pistolet maszynowy (MP 38) wszedł na uzbrojenie niemieckich sił zbrojnych. Jednak dopiero od 1940 r. (po uproszczeniu technologii produkcji i udoskonaleniach) ruszyło masowe jego wytwarzanie.

    MP 40 był bronią samoczynną o nieruchomej lufie przystosowaną do prowadzenia wyłącznie ognia ciągłego (niska szybkostrzelność pm-u pozwalała jednak – przy odrobinie wprawy – prowadzić ogień pojedynczy). Działała na zasadzie odrzutu zamka swobodnego. Składana metalowa kolba, bakelitowe łoże, sprężyna powrotna w teleskopowej osłonie to nowatorskie rozwiązania zdecydowanie odróżniające tę broń od ówczesnych pistoletów maszynowych.

Szacunkowo w latach 1940-1944 w trzech głównych fabrykach wyprodukowano ponad milion egzemplarzy wszystkich odmian empi. Była to na tyle udana konstrukcja, że chętnie używali jej również żołnierze alianccy oraz członkowie ruch oporu w całej okupowanej Europie.
                                                                           

 Dane techniczne:

Kaliber  9 mm
Nabój 9 mm x 19 Para
Długość z kolbą złożoną 630 mm
Długość lufy 251 mm
Szybkostrzelność 400 strz./min
Zasięg skuteczny ognia 200 m
Masa własna 4,3 kg
Magazynek pudełkowy na 32 naboje

Tekst i zdjęcia: T. Blachura

***

Armata dywizyjna wz. 1942 (ZiS-3)
(Zakład nr 235 w Wotkinsku, 1945 r.)
numer inwentarzowy LMW-KI-765

 Wiosną 1941 r. Biuro Projektowe Wasilija Grabina przedstawiło projekt umieszczenia na tym samym łożu co ZiS-2 nowej, potężniejszej armaty. Testy poligonowe wykazały jednak, że jest ono zbyt delikatne, co skutkowało wyposażeniem nowej 76 mm armaty w hamulec wylotowy pochłaniający 30 % energii odrzutu. Oprócz tego zredukowano masę działa, a przyrządy celownicze umieszczono po jednej stronie, co znacznie przyspieszyło proces celowania do bardzo mobilnych obiektów przeciwnika. Testowe egzemplarze sprawdziły się doskonale na froncie, co doprowadziło w lutym 1942 r. do oficjalnego wprowadzenia armaty do uzbrojenia Armii Czerwonej.
76 mm armata wz. 1942 była bronią uniwersalną łączącą cechy armaty polowej i przeciwpancernej. Skutecznie zwalczano nią pojazdy opancerzone przeciwnika, siłę żywą, lekkie schrony  i stanowiska bojowe prowadząc zazwyczaj ogień bezpośredni. Stosowano do tego kilka typów pocisków: przeciwpancerno-smugowe BR-350A, BR-350B, podkalibrowe BR-350P, kumulacyjne BR-353A, odłamkowo-burzące OF-350, szrapnele SZ-354. Zwykłe pociski przeciwpancerne przebijały z odległości 1000 m pancerz o grubości do 65 mm ustawiony pod kątem 90˚, a podkalibrowe z odległości 500 m pancerz o grubości 90 mm.
W maju 1945 r. Wojsko Polskie dysponowało 555 ZiS-ami. Wiele lat po wojnie były one na stanie naszej armii służąc szkoleniu młodych roczników artylerzystów. Pod koniec 1960 r. w ewidencji było jeszcze około 230 armat kal. 76 mm wz. 1942.

Armata o numerze 14332 przekazana została do Drzonowa we wrześniu 1986 r. z JW 1282 Jastrzębie Śląskie. W muzeum znajdują się jeszcze dwie armaty ZiS-3 – obie wyprodukowano w 1944 r. w Zakładzie nr 92 w Gorki.

  Dane techniczne:
  - kaliber 76 mm
  - masa bojowa armaty 1120 kg
  - ciężar pocisku ppanc. 3,02 kg-6,5 kg
  - prędkość wylotowa pocisku 325 m/s-965 m/s
  - donośność max. 13290 m
  - szybkostrzelność 12-25 strz./min
  - obsługa 6 żołnierzy

 Tekst i zdjęcia: T. Blachura

 ***

Suchoj Su-20

Samolot bombowo-rozpoznawczy

LMW-KI-2327

Samolot Su-20 powstał jako kontynuacja linii rozwojowej znanego samolotu Su-7. Na przełomie lat 60-tych i 70-tych, rozwój systemów awionicznych oraz coraz doskonalsza elektronika pozwoliły na stworzenie koncepcji samolotów wielozadaniowych, które umożliwiały by łączenie funkcji i wykonanie zadań myśliwskich, szturmowych i bombowych oraz  rozpoznawczych. Wraz ze zwiększeniem koniecznego wyposażenia rosła masa samolotu a w konsekwencji pogarszały się parametry w locie. Mimo, iż konstruowano coraz mocniejsze silniki, dostrzeżono także potrzebę skrócenia drogi startu i lądowania. Warto zauważyć, iż odrzutowe samoloty wielozadaniowe z  początku lat 70-tych miały masę porównywalną do średniego bombowca z okresu II wojny światowej (np. B-25 „Mitchell czy B-26 „Marauder”) zaś uzbrojenia przenosiły prawie dwukrotnie więcej, poruszając się przy tym z około czterokrotnie większą prędkością.

Su-20 (6138) w chwilę po przybyciu do Muzeum, 10. październik 1999 r.

Rozwiązaniem, które opracowano aby polepszyć parametry startu i lądowania była zmienna geometria czyli ruchome skrzydła lub ich zewnętrzne części, zmieniające swój skos w locie, zależnie od potrzeb. Przy małym skosie samolot mógł wykonywać starty i lądowania przy średnim położeniu skrzydeł uzyskiwano najlepszą manewrowość w walce zaś przy maksymalnym skosie, opór skrzydła był najmniejszy i pozwalał na uzyskiwanie największej prędkość lotu. Mimo, że sam mechanizm obrotu był ciężki i zwiększał masę samolotu, to jednak korzyści z takiego rozwiązania były duże. Taki też typ skrzydła ma Su-20 oraz wszystkie kolejne odmiany rozwojowe tego samolotu. Zastosowano go także m.in. na takich samolotach jak F-111, F-14, Panavia „Tornado”, MiG-23/27 a nawet na bombowcach B-1B czy Tu-160.
 

Drzonowski Su-20 w czasie demontażu przed przebazowaniem do muzeum,
8. październik 1999 r.

Su-20 to konstrukcja radziecka, opracowano go w 1974 roku i wkrótce trafił do uzbrojenia kilku państw, między innymi Polski. Stał się on pierwszym samolotem w polskim lotnictwie posiadającym płat o zmiennej geometrii. Jego oznaczenie w lotnictwie radzieckim było nieco inne i nosił on tam nazwę Su-17M, przy czym wszystkie samoloty tej linii rozwojowej od Su-17 do Su-17M4 miały takie same skrzydło, zaś różniły się coraz bogatszą i doskonalszą awioniką a więc coraz nowocześniejszą i szerszą paletą zastosowanego uzbrojenia. Su-20 poza standardową paletą uzbrojenia powietrze-ziemia, mógł przenosić na podkadłubowym węźle na specjalnej belce jedną lub dwie taktyczne bomby jądrowe, m.in typu RN-24 o mocy 10 kT (czyli o nieco mniejszej mocy niż ta zrzucona na Hiroshimę) zaś w misjach rozpoznawczych pod kadłub podwieszano zasobnik rozpoznawczy KKR-1.

Na pierwszym planie Su-20 (6138) w czasie służby, lotnisko Powidz, lata 90-te. Widoczny świeży kamuflaż, barwy jeszcze nie są wyblakłe.

Drzonowski egzemplarz Su-20 (w dokumentacji radzieckiej jako Su-17MK  – modificirowannyj, kommercyjnyj) o numerze taktycznym „6138” oraz seryjnym 74828  wyprodukowano w 1976 roku w Komsomolsku nad Amurem. Cały okres służby samolot spędził w 7.plb-r bazującym na stałe na lotnisku w Powidzu. W powietrzu spędził on 1392 godziny i 3 minuty w ciągu 21 lat eksploatacji, przeszedł dwa remonty główne w Baranowiczach (dzisiejsza Ukraina), a w czasie drugiego z nich we wrześniu 1991 roku otrzymał malowanie kamuflażowe. Po zakończeniu użytkowania tego typu samolotów w lutym 1997 r. przebazowano je lotem na lotnisko w Bydgoszczy, skąd  10.10.1999 roku do zbiorów muzeum w Drzonowie pozyskano samolot nr „6138”.

- rozpiętość : 10,025 - 13,68 m
- długość : 19,04 m
- wysokość : 4,85 m
- prędkość maksymalna 2230 km/h
- pułap : 17 000 m
- zasięg : 2480 km
- masa własna : 9880 kg

Tekst i foto : Jarosław Sobociński, W Hołyś (oznaczone)

 ***