Samolot szturmowy

Iliuszyn Ił-10/ AVIA B-33

Samolot po renowacji przeprowadzonej na terenie Muzeum w 2005 roku

Projekt samolotu szturmowego Ił-10 opracowywano od wiosny 1943 r. jako następcę sławnego Ił-2. Był on kontynuacją linii rozwojowej samolotu Ił-2M3, jednak technologicznie prezentował sobą zupełnie inną jakość. Tak jak w poprzedniku, zastosowano dwumiejscową kabinę a opancerzenie silnika i kabiny wzmocniono. Prototyp samolotu wykonano w fabryce nr 18 „Znamia Truda” na początku lutego 1944 r. i oblatano 18.04.1944 r. W połowie lipca 1944 r. zorganizowano konkurs porównawczy, w którym poza prototypem Ił-10 wzięły udział także samoloty Ił-8 oraz Su-6 (także jako prototyp). Ił-10 okazał się zdecydowanie najlepszy wśród testowanej grupy samolotów, więc w sierpniu 1944 r. został skierowany do produkcji wielkoseryjnej. Pierwszy samolot seryjny został oblatany pod koniec września 1944 r. zaś w  październiku pierwsze samoloty zaczęto przekazywać do jednostek bojowych, gdzie po przeszkoleniu załóg, jeszcze przed zorganizowaniem pełnych etatowych pułków, od listopada 1944 r. brały udział w akcjach bojowych wraz z samolotami Ił-2M3. Do końca kwietnia 1945 roku wyprodukowano 785 egzemplarzy Ił-10.

 
Jesienią  1945 roku  opracowano zmodernizowany samolot szturmowy Ił-10 , w którym zastosowano cztery działka NS-23 oraz stanowisko strzeleckie WU-9 z działkiem BT-20 dla tylnego strzelca. Po wykonaniu wielu testów nowego uzbrojenia, do produkcji odmiana ta weszła od początku 1947 roku. Ogółem w latach 1944 -1949 wyprodukowano 4672 samoloty w trzech wytwórniach (Fabryka nr 1, Fabryka nr 18, Fabryka nr 64).
Samoloty Ił-10 były również produkowane od 1951 roku w Czechosłowacji na podstawie przekazanej licencji i nosiły tam oznaczenie Avia B-33. W krótkim czasie przygotowano oprzyrządowanie i w zakładach Avia-Letany rozpoczęto wytwarzanie odmiany odpowiadającej wzorcowi radzieckiemu z 1947 r. z czterema działkami NS-23 w płacie oraz stanowiskiem strzeleckim WU-9M z działkiem BT-20E. Pierwsza Avia B-33 została oblatana  26.grudnia 1951 r., i  napędzana była jeszcze dostarczonym oryginalnym radzieckim silnikiem  AM-42 zaś pierwszy samolot z licencyjnym czechosłowackim silnikiem M-42 oblatano 13. maja 1952 r.

Renowację samolotu, także pokrycie usterzenia stylizowanym na płótno, dwuwarstwowo diagonalnie kładzionym laminatem wykonano w 2005 roku.
Prace pod kierownictwem Działu Lotnictwa wykonano przy udziale więźniów aresztu w Zielonej Górze.

W lotnictwie polskim samoloty Ił-10 zagościły od 1949 roku, a w 1951 r. na stanie było 96 bojowych
oraz 24 szkolne UIł-10. W latach 1953-54 zakupiono kilkadziesiąt sztuk czechosłowackiej odmiany licencyjnej Avia B-33 wraz z odmianą szkolną CB-33. Były one eksploatowane do 1959 roku.
Ił-10/Avia B-33 stał się ostatnim klasycznym samolotem szturmowym o napędzie tłokowym w lotnictwie polskim. Ogólnie na stanie Ludowego Lotnictwa Polskiego było około 280 egzemplarzy Ił-10/UIł-10/B-33/CB-33.
Ił-10/Avia B-33 łącząc zalety swojego sławnego poprzednika, zaś pozbawiony jego wad i unowocześniony, w latach 50-tych stanowił groźną broń. Załoga: pilot i tylny strzelec znajdowała się w opancerzonej kabinie, także silnik był chroniony opancerzeniem ze wszystkich stron, tak od góry jak i od dołu.

Stan samolotu na początku lat 90-tych, niedługo po przebazowaniu do Muzeum

Eksponowany w Lubuskim Muzeum Wojskowym egzemplarz to Avia B-33 wyprodukowana w 1954 roku w zakładach Avia-Czakowice z numerem seryjnym 5339 zaś w jednostce bojowej oznaczona numerem taktycznym „11”.  Do Muzeum przekazano go 12 marca 1991 roku. Uzbrojenie eksponowanego egzemplarza stanowią cztery działka NS-23 kalibru 23 mm zaś tylny strzelec dysponuje działkiem BT-20 kalibru 20 mm. Samolot zabierał także 570 kg bomb oraz pociski rakietowe RS-82 lub RS-132 wystrzeliwane z prowadnic zamontowanych pod skrzydłami.

 Dane taktyczno-techniczne

  - rozpiętość – 13,40 m
  - długość – 11,12 m
  - wysokość – 4,10 m
  - powierzchnia nośna – 30,0 m.kw
  - prędkość maksymalna - 530 km/h
  - pułap – 7200 m
  - zasięg – 800 km
  - masa własna – 4680 kg

Foto i tekst : Jarosław Sobociński

Foto archiwalne: Wacław Hołyś, 1991 rok

Fotografie samolotu po wykonanej na terenie muzeum w 2005 roku renowacji.

***