Armata polowa wz. 1944 (BS-3) kal. 100 mm
(Zakład nr 7 „Arsenał” w Leningradzie, 1949 r.)
numer inwentarzowy LMW-KI-156 

Wiosną 1943 r. Główny Komitet Obrony ZSRR, przewidując pojawienie się na froncie wschodnim nowych, lepiej uzbrojonych i opancerzonych czołgów i dział pancernych przeciwnika, postanowił o wzmocnieniu obrony przeciwpancernej. Opracowanie i zbudowanie nowego wzoru armaty, dla której przyjęto jako najbardziej optymalny kaliber 100 mm, powierzono uznanemu zespołowi konstruktorów pod kierunkiem W. Grabina. Latem 1943 r. wykonano dwa prototypy, które można było poddać próbom poligonowym usunąwszy w międzyczasie problem odpowiednich kół mających dźwigać dość dużą masę działa. Praktyczne testy strzelań do zdobycznych czołgów niemieckich przesądziły o podjęciu decyzji rozpoczęcia produkcji seryjnej armaty w dwóch leningradzkich fabrykach zbrojeniowych – Zakładzie nr 232 „Bolszewik” i nr 7 „Arsenał”. Jednak do końca wojny armaty BS-3 trafiły na front w stosunkowo niewielkiej ilości.

BS-3 to armata zbudowana w klasycznym układzie konstrukcyjnym. Jednolita lufa o długości 56 kalibrów zakończona jest dwukomorowym hamulcem wylotowym o skuteczności 60%. Półautomatyczny zamek klinowy o pionowym ruchu klina samoczynnie zamyka się po załadowaniu i otwiera po wystrzale. Na łożu górnym osadzona jest masywna, profilowana tarcza ochronna o grubości 7 mm, która chroniła siedmioosobową obsługę przed ogniem broni małokalibrowej oraz odłamkami. Łoże dolne posiada rozstawne, spawane ogony z lemieszami oraz podwójne koła z pełnymi oponami od ciężarówki GAZ-AA. Armaty holowano ciężarówkami ZiS-151 lub ciągnikami gąsienicowymi ATS-59 i JA-12 przewożąc cały zapas amunicji na skrzyniach ładunkowych.

Przeciwpancerna „setka” jest typową armatą polową mogącą niszczyć szerokie spektrum celów ogniem pośrednim z zastosowaniem celownika mechanicznego 52-C-412.Cele opancerzone unieszkodliwiane były ogniem bezpośrednim przy użyciu celownika optycznego OP-1-5. Strzelano nabojami zespolonymi z pociskami odłamkowo-burzącymi OF-412, przeciwpancernymi kumulacyjnymi 3BK-5M, przeciwpancernymi z czepcem balistycznym BR-412B, które z odległości 1000 m przebijały płytę pancerną o grubości 150 mm ustawioną pod kątem 90°.

BS-3 produkowane do początku lat 50. XX w. (1951 r. lub 1953 r.) w ilości około 4 tys. sztuk i używane później bojowo w licznych konfliktach zbrojnych trafiły po wojnie również na wyposażenie Wojska Polskiego. Według danych na koniec 1954 r. nasza armia dysponowała 68 armatami tego wzoru.

Drzonowski egzemplarz o numerze 9579 wyprodukowany został w 1949 r. w Zakładzie nr 7 „Arsenał”. Do muzeum trafił w lipcu 1982 r. z Jednostki Wojskowej 1951 Krzystkowice.

Dane techniczne:
Kaliber 100 mm
Masa bojowa 3650 kg
Ciężar pocisku ppanc. 15,9 kg
Prędkość wylotowa pocisku 895 m/s
Donośność max. pocisku ppanc. 4000 m
Szybkostrzelność 8-10 strz./min
Obsługa 7 żołnierzy

Tekst i zdjęcia (oprócz archiwalnych) : T. Blachura

***