Wiosną 1945 r. potężny walec frontu wschodniego zatrzymał się nad Odrą i Nysą Łużycką. Trzy fronty Armii Czerwonej – od północy 2. Białoruski marsz. K. Rokossowskiego, 1. Białoruski marsz. G. Żukowa i 1. Ukraiński marsz. I. Koniewa liczyły 2,5 mln żołnierzy, 41 tys. dział i moździerzy, 6 tys. czołgów i dział samobieżnych, 7,5 tys. samolotów. Niemcy mogli wystawić siły o wiele mniejsze, ale wciąż groźne. Cała ta potęga czekała na rozkaz do decydującego uderzenia w jądro III Rzeszy. W składzie sił radzieckich działały dwie armie Wojska Polskiego – 1. Armia WP dowodzona przez gen S. Popławskiego (1. Front Białoruski) i 2. Armia WP gen. K. Świerczewskiego (1. Front Ukraiński) – łącznie około 170 tys. żołnierzy, 3,5 tys. dział i moździerzy, około 500 czołgów i dział samobieżnych.

16 kwietnia 1945 r. rozpoczęła się Operacja Berlińska. Po sforsowaniu Odry i Nysy Łużyckiej 2. F.B. i 1. F.U. niszczyły zgrupowania armii niemieckiej na północ i na południe od stolicy III Rzeszy. Natomiast bezpośrednio na Berlin nacierał 1. F.B. Miasto już od stycznia 1945 r. przygotowywało się do obrony (wytyczono kilka jej pierścieni), którą kierował gen. Helmuth Weidling. 300 tys. Niemców z różnych formacji (Wehrmacht, Waffen-SS, Volkssturm, Hitlerjugend) – na wyraźny rozkaz A. Hitlera – miało bronić (zamienionego w twierdzę) Berlina do ostatniego żołnierza. 25 kwietnia zamknął się pierścień okrążenia miasta. Rozpoczęło się mozolne (okupione dużymi stratami) zdobywanie poszczególnych kwartałów stolicy III Rzeszy. W walce wzięli udział również polscy żołnierze w ilości około 13 tys. Byli to artylerzyści z 2. Brygady Artylerii Haubic, moździerzyści z 1. Brygady Moździerzy, saperzy z 6. Batalionu Pontonowo-Mostowego, a także trzy pułki z 1. Dywizji Piechoty im. T. Kościuszki. Najbardziej intensywne walki toczyli oni od 30 kwietnia do 2 maja – czyli dnia kapitulacji berlińskiego garnizonu. Polscy żołnierze zdobyli ponad 50 kwartałów miasta, zajęli 4 stacje kolei miejskiej oraz większą część budynków Politechniki Berlińskiej. Polacy nacierając w kierunku Bramy Brandenburskiej zatknęli biało-czerwone flagi na stacji metra Tiergarten, pruskiej kolumnie zwycięstwa oraz (już po zakończeniu działań wojennych) na Bramie Brandenburskiej. Straty wśród polskich żołnierzy to 100 zabitych i 450 rannych.

8 maja 1945 r. w berlińskiej dzielnicy Karlshorst przedstawiciele III Rzeszy w obecności aliantów podpisali akt bezwarunkowej kapitulacji. Nastąpiło to przed godziną 23.00 czasu środkowoeuropejskiego (przed 1.00 czasu wschodnioeuropejskiego). Stąd wynikała późniejsza rozbieżność co do dnia świętowania kolejnych rocznic zakończenia II wojny światowej – jedni celebrowali ją 8 maja, a drudzy do dnia dzisiejszego świętują 9 maja. Tym samym zakończyła się w Europie (na Dalekim Wschodzie 2 września) najkrwawsza z dotychczasowych wojen. Wg różnych szacunków kosztowała ona życie od 50 do 80 mln ludzi, pozostawiła niezliczone rzesze okaleczonych fizycznie i psychicznie oraz przyniosła ludzkości niebotyczne straty materialne. Jej skutki pośrednio do dziś oddziaływają na nasze życie!

Na wystawie pt. „Oni doszli do Berlina. 80. rocznica zakończenia II wojny światowej” zgromadzono ponad 100 pamiątek po żołnierzach 1. i 2. Armii WP. Są to mundury, wyposażenie, medale i odznaczenia wraz z legitymacjami, zdjęcia, amunicja pistoletowa, karabinowa i artyleryjska oraz broń palna tj. rewolwer Nagant wz. 1895, pistolet samopowtarzalny „TT” wz. 1933, który od 1943 r. był etatową bronią kadry WP, pistolety sygnałowe, karabinki Mosin wz. 1938 i wz. 1944 używane przez kawalerzystów, saperów, artylerzystów i formacje pomocnicze, słynne pistolety maszynowe PPSz 41 z magazynkami bębnowymi i łukowymi, PPS wz. 1943 oraz ręczne karabiny maszynowe DP 28 i DTM.

Dodatkowo broń używaną przez żołnierzy 1. i 2. Armii WP, a która nie zmieściła się na wystawie czasowej znajdziemy na sali Kobiety-żołnierze tj. ckm Maxim wz. 1910, rusznice ppanc. PTRS i PTRD, moździerz batalionowy wz. 1943. W I hallu wystawiony jest powszechnie używany wkm DSzK wz. 1938/43.

Pamiątki po 1. Samodzielnej Brygadzie Kawalerii, która 1.03.1945 r. wsławiła się ostatnią w dziejach polskiej jazdy skuteczną szarżą na nieprzyjaciela pod Borujskiem na Pomorzu. Następnie prowadziła za Niemcami pościg w kierunku Bałtyku, gdzie w Mrzeżynie dokonała zaślubin z morzem. Po sforsowaniu Odry wspierała działania 1. Armii WP na północ od Berlina. Wśród pamiątek po kawalerzystach szable radzieckie „szaszki” wz. 1927 (w tym jedna z gniazdem na pochwie z zamocowanym bagnetem kłujnym do karabinu Mosin wz. 1891/30), karabinek Mosin wz. 1938 kal. 7,62 mm x 54R do którego nie używano bagnetu, kolorowane zdjęcie portretowe ułana Pierożka z „szaszką” u boku i ostrogami na butach z cholewami, podziękowanie za udział w forsowaniu Odry dla ppor. Mieczysława Kolasińskiego, który służył w 2. Pułku Ułanów 1. SBK, a który był przedwojennym kawalerzystą.

Dopełnieniem ekspozycji jest malowidło ścienne z elementami reliefowymi zielonogórskiego artysty Zenona Polusa pt. „Sztandary zwycięstwa” prezentująca trasę przemieszczania się 2. Armii WP z miejsca formowania na Lubelszczyźnie i Podlasiu na Pomorze Zachodnie, przegrupowanie w okolice Wrocławia, udział w forsowaniu Nysy Łużyckiej, walkach na kierunku drezdeńskim i udział w Operacji Praskiej zakończonej 10 maja 1945 r., czyli dwa dni po podpisaniu przez Niemców aktu bezwarunkowej kapitulacji.

Z kolei w plenerze z muzealną kolekcją ciężkiego sprzętu bojowego znajdują się dwa pojazdy gąsienicowe, które brały udział w Operacji Łużyckiej 2. Armii WP i wspierającego ją 1. Korpusu Pancernego. Jest to ciężkie działo samobieżne ISU-122 – jeden z 22 wozów należących do 25. Pułku Artylerii Samobieżnej wspierającego działania 1. Korpusu Pancernego, który w ciężkich walkach pod Budziszynem stracił 6 wozów. Drugi pojazd to czołg średni T-34-85 z radzieckiej 16. Dnowskiej Brygady Pancernej wcielonej w lutym 1945 r. do 2. Armii WP (kadra dowódcza radziecka, załogi polskie). Czołg wyprodukowany został w 1944 r. w Zakładzie nr 112 „Krasnoje Sormowo” w Gorki. 22 kwietnia 1945 r. brygada znalazła się w okrążeniu pod Budziszynem, gdzie poniosła znaczne straty w ludziach i sprzęcie – z 65 czołgów straciła aż 42. Prawdopodobnie w czasie tych ciężkich walk drzonowski T-34-85 stracił wieżę, którą wymieniono na nową produkcji Zakładu nr 183 w Niżnym Tagile na Uralu.

Wystawę otwarto 08.05.2025 w 80. rocznicę zakończenia II wojny światowej  trakcie jubileuszu 40-lecia Lubuskiego Muzeum Wojskowego. Będzie można ją oglądać do października 2025 r. 

Kurator wystawy: Tadeusz Blachura