Pocisk rakietowy R-60
OKB"Mołnia"/GosMKB "Wympieł”, ZSRR 

Pocisk rakietowy R-60 klasy powietrze-powietrze, oznaczony w NATO AA-8 Aphid (z ang. mszyca) jest przeznaczony do zwalczania celów powietrznych na krótkich dystansach, w  warunkach manewrowej walki powietrznej. Naprowadzany jest termicznie - na źródło promieniowania podczerwonego - głównie na ciepło dyszy wylotowej silnika, jednak ze względu na bardzo czułą głowicę, możliwe jest także naprowadzanie na kontrast termiczny wytwarzany w powietrzu przez kadłub samolotu-celu. Pocisk ten był eksportowany do wielu krajów i nadal pozostaje w uzbrojeniu sił zbrojnych wielu państw.

Opracowanie pocisku rozpoczęto pod koniec lat 60-tych w biurze konstrukcyjnym NPO „Mołnia”, obecnie jest to GosMBK „Wympieł”.
Pierwszą wersję oznaczoną R-60T (AA-8 Aphid-A) wprowadzono do uzbrojenia w 1974 roku. Następnie do użytku wprowadzono
kolejno zmodyfikowane wersje R-60M i R-60MK.

R-60 jest jednym z najmniejszych pocisków klasy powietrze-powietrze na świecie. Jego całkowita masa wynosi 43,5 kg z czego 2,9 kg to głowica bojowa (później jej masę zwiększono do 3,7 kg). Posiada on radiowy zapalnik zbliżeniowy. Pocisk został opracowany wedle koncepcji uzupełniania się uzbrojenia na samolocie – tzn. gdy cel wychodzi z zasięgu działek pokładowych, jest już w strefie skutecznego zwalczania przez R-60 zaś w następnej kolejności cel mogą przejąć pociski R-73 a na jeszcze większej odległości rakiety R-27. W ten sposób pokryta jest cała strefa zagrożenia/ataku. Skuteczny zasięg R-60 zawiera się pomiędzy 300m a 8km, zaś zasięg maksymalny to około 10km przy atakowaniu celów na dużych wysokościach. Przed wprowadzeniem R-60 do użycia, w systemie uzbrojenia lotniczego Układu Warszawskiego była swoista „dziura”, gdy cel oddalając się nie był już w zasięgu działek a był jeszcze zbyt blisko, aby mógł być skutecznie przechwycony przez lotnicze pociski rakietowe. W państwach NATO taka swoista „martwa strefa” w uzbrojeniu istniała przez wiele lat i została zniwelowana w niewielkim stopniu dopiero przez opracowanie wersji pocisku „Sidewinder”, oznaczonej AIM-9 L/M, co stało się faktem niecałe 10 lat po wprowadzeniu do uzbrojenia R-60. Jednak ówcześnie najnowsza wersja „Sidewindera” nie była początkowo dostępna dla europejskich państw NATO, które nadal używały starszych AIM-9 D/E/J (radzieckim odpowiednikiem tych odmian „Sidewindera” był pocisk R-13M/M1).
Unowocześniona i wprowadzona w 1982 r. do uzbrojenia wersja pocisku R-60M (AA-8 Aphid-B) została wyposażona w chłodzony detektor podczerwieni o większej czułości i poszerzonym do 60° kątem śledzenia celu. Nowa wersja pocisku jest zdolna do atakowania z jeszcze mniejszej odległości (od około 200 m), posiada laserowy zapalnik zbliżeniowy oraz prętową głowicę bojową (której masę zwiększono do 3,7 kg), zawierającą 1,6 kg odłamków z ciężkiego metalu (zubożony uran) dla zwiększania zasięgu rażenia głowicy. Na wyposażenie polskiego lotnictwa weszła odmiana R-60MK (AA-8 Aphid–C), była użytkowana na samolotach MiG-21bis i MiG-23MF/UB a obecnie na Su-22M4/UM3K i MiG-29A/UB. 
Mały zasięg nie jest wadą a wręcz zaletą, bowiem R-60 zwalcza cele na najkrótszych dystansach, w strefie największej ich zwrotności, w której wcześniejsze lotnicze pociski rakietowe wykazywały najmniejszą skuteczność - pod ten wymóg został on skonstruowany. Aby móc spełnić te wymagające warunki, pocisk musiał być krótki, zwarty i lekki.

R-60 należy do pocisków  typu „wystrzel i zapomnij”, co oznacza, że po uchwyceniu celu przez głowicę i odpaleniu sam naprowadza się bez konieczności ingerencji pilota. Jest także określany mianem „super-manewrowy” - dotyczy to zwrotności pocisku, R-60 manewruje z przeciążeniami do 45G (czyli 45 razy więcej niż średnia wartość przyciągania ziemskiego). Istnieje przekonanie, iż w latach 80-tych i 90-tych nie było samolotu, który byłby w stanie uciec przed atakującym pociskiem R-60, jeśli znalazłby się w strefie skutecznego rażenia i zostałby namierzony przez jego głowicę.Detektor podczerwieni pocisku jest chłodzony ciekłym azotem aby zwiększyć czułość głowicy i jej skuteczność w walce. Cel dla pocisku R-60 może być naznaczony przez wskaźnik przezierny HUD lub poprzez celownik nahełmowy pilota (używany od 1989 roku także przez polskich pilotów MiG-29).

  Dane taktyczno-techniczne:

  - długość  2090 mm - 2140 mm 
  - średnica  120 mm
  - rozpiętość  390 mm
  - prędkość  2,7 Ma (około 3310 km/h)
  - masa pocisku 43,5 - 44,0 kg
  - masa głowicy 2,9 - 3,7 kg
  - typ głowicy bojowej - odłamkowo-burząca (prętowa)
  - zasięg od 200m do 10km
  

 Foto i tekst : Jarosław Sobociński

***