Lotniczy pocisk rakietowy R-23R/T 

R-23 (oznaczenie fabryczne K-23) – radziecki pocisk rakietowy typu powietrze-powietrze, przeznaczony do zwalczania celów powietrznych na średnich dystansach, naprowadzany termicznie lub półaktywnym systemem radiolokacyjnym, korygowanym bezwładnościowym systemem nawigacyjnym w zależności od wersji. Pocisk zaprojektowano jako uzbrojenie samolotów myśliwskich MiG-23. W nomenklaturze NATO nosi on oznaczenie AA-7 Apex  (ang. wierzchołek). R-23 jest porównywany do amerykańskiego AIM-7 „Sparrow”, choć nie są to konstrukcje powstałe w oparciu o podobne założenia.

Pocisk R-23T, widoczna kopułka osłaniająca czujnik podczerwieni, wykonana z matowanego od spodu szkła.

Opracowanie przeznaczonego dla nowego myśliwca Mikojana pocisku oznaczonego „Sistiema K-23” rozpoczęto w 1966 roku w zakładach "Wympieł". Przeznaczeniem nowej broni miało być zwalczanie szybkich bombowców nieprzyjaciela lecących na dużych wysokościach i atakowanie ich spoza zasięgu widoczności (w owym czasie w USA projektowano bombowiec XB-70 „Valkyrie”).

Pocisk R-23T - widok na dyszę silnika i usterzenie kierujące lotem pocisku. Wyłożenie wnętrza dyszy to wkładka ebonitowa o barwie czerwono-brązowej.

Większość elementów pocisków rakietowych produkcji ZSRR/Rosji na planach często przedstawionych w kolorze czerwonym, to w rzeczywistości właśnie czerwono-brązowe elementy wykonane z ebonitu.

Aby rakieta była skuteczna w szerokim zakresie, planowano zastosować podwójny system naprowadzania czyli głowicę z półaktywnym radarowym oraz termicznym samonaprowadzaniem. Ostatecznie ze względu na duże problemy techniczne w realizacji powstałe podczas konstrukcji, zrezygnowano z tego pomysłu. Rozwiązanie uproszczono, projektując pocisk w dwóch odmianach, z dwiema różnymi głowicami, zakładając, że każdy samolot będzie przenosił po jednej rakiecie każdego rodzaju.

Pocisk R-23T - widok na przednią część z wizjerem czujnika podczerwieni, destabilizatorami i czujnikami radiowego zapalnika zbliżeniowego (brązowe podłużne pasy). Poniżej w artykule zamieszczono fotografię z naniesionymi dokładnymi wymiarami usterzenia obu odmian pocisku.

Pierwsze odpalenia pocisku miały miejsce jesienią 1967 roku, a w styczniu 1974 został on przyjęty do uzbrojenia i oznaczony R-23R (Izdielije 340), naprowadzany półaktywnym systemem radarowym z głowicą RGS oraz R-23T (Izdielije 360) w wersji z naprowadzaniem termicznym głowicą TGS. Poza sposobem naprowadzania oba pociski były identyczne, z takim samym silnikiem i prętową (fragmentacyjną) głowicą bojową o promieniu rażenia około 10 metrów. Konstrukcja pocisku R-23 pozwalała na wykonywanie manewrów z przeciążeniami do 20 g, zaś maksymalna prędkość kątowa głowicy śledzącej wynosiła 12°/s. Pocisk mógł być odpalony z samolotu manewrującego z przeciążeniami +4 g. Czułość głowicy radiolokacyjnej pocisku R-23R dla celów o dużych wymiarach sięgała 34 km, jednak skuteczny zasięg pocisku dla celów typu myśliwiec był mniejszy i wynosił 25 km w przypadku ataku z przedniej półsfery i około 18 km z tylnej, czyli w pościgu za celem.

Pocisk R-23R - widok na przednią część ze stożkiem ceramicznym, chroniącym antenę radaru przed wysokimi temperaturami  nagrzewania w czasie lotu, destabilizatorami i czujnikami zapalnika zbliżeniowego (brązowe podłużne pasy). Destabilizatory w odmianie R-23R są o 1/4 większe niż w R-23T.

W 1975  roku rozpoczęto projekt unowocześnienia pocisku R-23 dla potrzeb nowej wersji myśliwca, oznaczonej MiG-23ML (Modificirowannyj, liogkij). Nowa odmiana naprowadzana termicznie, oznaczona jako R-24T została wyposażona w czulszy sensor podczerwieni, co powiększyło jej zasięg a także selektywność a poprzez to skuteczność. Naprowadzana radiolokacyjnie R-24R uzyskała możliwość wyboru lub zmiany celu już po wystrzeleniu, zwiększyła się zdolność do przechwytywania celów na wyższym pułapie - do 28 000 metrów. Obie wersje wyposażono w silnik o większym ciągu, zwiększając tym sposobem zasięg i dynamikę lotu oraz cięższą o 10 kg głowicę bojową (35 kg). Maksymalny zasięg z jakiego można było przechwycić cel za pomocą termicznej głowicy TGS udało się zwiększyć do 50 km zaś minimalny zasięg odpalenia zmniejszono do 800 metrów.

Usterzenie nośne pocisku R-23T i R-23R jest identyczne (na zdjęciu pocisk R-23T - widoczny na kadłubie numer typu : Izdielije 360).

Pocisk R-24 pozostał w uzbrojeniu lotnictwa ZSRR/Rosji do 1997 roku, do momentu wycofania ze służby samolotów typu MiG-23ML/MLA/MLD. Licencyjną produkcję partii pocisków R-23 podjęto w Rumunii pod oznaczeniem A-911.

Usterzenie ogonowe - sterujące kierunkiem lotu pocisku

Pocisk R-23R w hangarze muzeum

Pocisk R-23T w hangarze muzeum

W związku z wieloma błędami na planach i częstymi pytaniami pasjonatów oraz modelarzy, poniżej prezentujemy dokładne wymiary usterzenia pocisków R-23R i R-23T, poparte wykonanymi z natury pomiarami. Proszę zwrócić uwagę na fakt, iż wymiary przedniego usterzenia obu typów rakiet zdecydowanie się od siebie różnią, R-23T ma przednie usterzenie o mniejszych rozmiarach.

  Dane taktyczno-techniczne : 

  - długość : 4,5 m (R-23R), 4,2m (R-23T) 
  - średnica  : 223 mm
  - rozpiętość : 1000 mm
  - prędkość :  3 Ma (około 3700 km/h)
  - masa pocisku : 225 kg (R-23R) – 215 kg (R-23T)
  - masa głowicy : 25 kg
  - typ głowicy bojowej - odłamkowo-burząca (prętowa, tnąca)
  - zasięg od 1500 m do 34 km

Foto i tekst : J.Sobociński