Drzonów

(do 1945 r. Schlesisch Drehnow)

Pomnik ku czci poległych w I w. św. mieszkańców wsi 

 

Lokalizacja: Pomnik posadowiony był pierwotnie na przykościelnym wzgórzu, przy głównej drodze prowadzącej przez wieś. Dziś w tym miejscu pozostał jedynie betonowy cokół. Reszta zachowanych elementów pomnika eksponowana jest w pobliskim Lubuskim Muzeum Wojskowym w Zielonej Górze z/s w Drzonowie.

Forma: Wielosegmentowy pomnik, wykonany z piaskowca, posadowiony na dwustopniowym betonowym cokole. Z pomiarów zachowanych elementów wynika, iż mógł on mieć ok. 3 metrów wysokości. Część centralna wysoka na 90 cm i szer. u podstawy na 79 cm, lekko zwęża się ku górze. Na niej inskrypcje z listą poległych mieszkańców wsi po bokach (pola B i C) oraz od frontu (pole A) z ogólnym przesłaniem pomnika i ornamentem w postaci krzyża żelaznego otoczonego półkoliście wieńcem z liści dębowych. Tylna ściana gładka. Litery ryte, wypełnione czarnym barwnikiem. Poniżej przesłania pomnika na osobnym segmencie kolejny element zdobniczy – panoplium złożone z hełmu (stahlhelm), skrzyżowanej broni białej (bagnety?) otoczonych od dołu wieńcem z liśćmi dębu i lauru. Miejsce pamięci poprzedzone było murkiem z kamieni polnych, do pomnika wiodły podwójne czterostopniowe schody, również z kamienia polnego.

Czas powstania: Lata 20 XX w.

 

Stan zachowania: Pomnik został obalony prawdopodobnie w 1945 r. jeszcze przed poświęceniem dawnego kościoła ewangelickiego (dziś św. Mikołaja). Skuto również ornament, zawierający symbolikę wówczas uważaną za wrogą oraz zniszczono rzeźbę orła. Poszczególne segmenty pomnika leżały przez lata zapomniane w ziemi tuż obok jego oryginalnej lokalizacji. W 2005 r. zostały na nowo odkryte w trakcie prowadzonych prac ziemnych. Wówczas zadecydowano, iż część centralna przeniesiona zostanie na teren znajdującego się w pobliżu Lubuskiego Muzeum Wojskowego, gdzie została wyeksponowana. W 2014 r. siłami pracowników Muzeum, wydobyto z ziemi i przeniesiono kolejne dwa segmenty pomnika, w tym podstawę zawierającą ornament w formie panoplium. Inskrypcje wyraźne i czytelne, widoczne ślady kucia ornamentu.

Co ciekawe w 2015 r. kolejne pokolenie mieszkańców wsi, ponownie uznało iż oryginalna lokalizacja dawnego pomnika jest doskonałym miejscem do upamiętnienia lokalnej historii i na zachowanym betonowym cokole ustawiło drewnianą rzeźbę przedstawiającą siedzącą na ławce kobietę z różańcem i walizką oraz daty 1945 - 2015 – symboliczny pomnik przesiedleń.

Tekst inskrypcji:

Pole (A), wielkość liter: S - 3,5 cm, s - 2,5 cm

 

Sie gaben ihr Alles, ihr Leben, ihr Blut,

sie gaben es hin mit heiligem Mut.

Für uns:

Gemeinde und Gut Schles.-Drehnow.

 

Pole (B), wielkość liter: R - 3 cm, r - 2 cm

Paul Schulz, geb. 9.2.1890, gef. 22.9.1914.

Richard Schulz¹, '' 21.11.1872, '' 2.12.1914.

Fritz Jensch, '' 7.7.1885, '' 10.12.1914.

Wilh. Hetmann, '' 28.8.1895, '' 8.1.1915.

Oskar Weinert², '' 29.7.1891, '' 10.3.1915.

Hermann Fubel, '' 3.1.1890, '' 4.4.1915.

Hermann Müller, '' 18.7.1887, '' 5.7.1915.

Reinhold Binder, '' 4.5.1885, '' 19.7.1915.

Otto Schober, '' 27.8.1896, '' 4.4.1916.

Ernst Faustmann, '' 18.3.1891, '' 3.7.1916.

Paul Hoffmann, '' 25.7.1897, '' 15.8.1916.

Paul Nerlich, '' 25.2.1882, '' 17.9.1916.

Adolf Binder, ''25.10.1890, '' 19.9.1916.

 

Pole (C)

 

Gustav Walter, geb. 1.2.1897, gef. 8.7.1917.

Fritz Liske, '' 21.1[1].1896, '' 6.12.1917.

Paul Pratsch³, '' 16.10.1894, '' 15.7.1918.

Fritz Robel⁴, '' 6.1.1882, '' 31.8.1918.

Oswald Graßme⁵, '' 3.9.1899, '' 18.9.1918.

Otto Doil⁶, '' 30.3.1898, '' 4.10.1918.

Gust. Habermann⁷, '' 25.11.1888, gst. 9.6.1918.

Gust. Stahn⁸, '' 24.10.1899, gef. 19.12.1918.

Otto Gutsche, '' 19.11.1899, gst. 18.4.1919.

August Fubel⁹, '' 4.7.1885, verm. 4.12.1914.

Wilh. Bohnert, '' 29.11.1889, '' 20.9.1917.

Wilh. Trappein¹⁰, '' 15.7.1899, '' 20.10.1918.

Reinh. Pietsch, '' 4.9.1887, gef. 1.4.1915.

 

Tłumaczenie:

Pole (A)

Oddali wszystko, swoje życie, swoją krew,

oddali to z wielką odwagą.

Dla nas:

Gmina i majątek ziemski Drzonowa.

 

Użyte skróty (Pola B i C):

geb. - geboren – urodzony

gef. - gefalen – poległy

gst. - gestorben – zmarły (np. w wyniku ran)

verm. - vermisst – zaginiony

 

Opracowano na podstawie:

- badania terenowe z 2014 i 2016 r.

- Grünberger Hauskalender, roczniki 1920, 1921

- T. Blachura, Pamięć w kamieniu, „Odkrywca. Skarby. Wojna. Historia”, 2014 r., nr 9 (188).

- ^{http://www.denkmalprojekt.org/2010/schlesisch_drehnow_wk1_nschl.htm} [dostęp z dnia 31.08.2016]

- ^{http://dolny-slask.org.pl/508162,Drzonow.html} [dostęp z dnia 31.08.2016]

 

Tekst i zdjęcia:

Błażej Mościpan

zdjęcie archiwalne: internet

 

Artykuł powstał w ramach projektu „Badania terenowe pomników ofiar I wojny światowej”

 

Będziemy niezwykle wdzięczni za wszelkie dodatkowe informacje na temat pomnika. Kontakt: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.