Samolot szkolny i treningowy
Jak-11/C-11
(LMW-KI-1926)

Biuro konstrukcyjne Aleksandra S. Jakowlewa było jednym z najbardziej znanych w ZSRR. Zaprojektowało wiele samolotów, zaś wśród nich myśliwski Jak-3U z silnikiem gwiazdowym ASz-82 FN. Oblatany 12.05.1945 r., mimo pozytywnej oceny nie zdążył wejść do produkcji seryjnej z powodu końca wojny. Po jej zakończeniu potrzeba było więcej samolotów szkolnych, na których produkcję w czasach działań wojennych nie było czasu. W 1945 r. przystąpiono więc do opracowania samolotu przejściowego, mającego zastąpić używane jeszcze wojenne adaptacje myśliwców na samoloty szkolne. Miał to być samolot prosty w konstrukcji i tani w eksploatacji. Na bazie samolotu myśliwskiego Jak-3U powstał dwumiejscowy Jak3UTI, mający drewnianą konstrukcję skrzydła z metalowym pokryciem. Pierwszy lot wykonał on 10. listopada 1945. Zastosowano w nim silnik gwiazdowy ASz-21 o mocy startowej 700KM. Samolotu nie zatwierdzono jednak do produkcji seryjnej.

Renowacja pokrycia płóciennego samolotu Jak-11 przeprowadzona siłami pasjonatów lotnictwa klubu "Orlik" w Zielonej Górze.

W 1946 r. w OKB Jakowlewa przystąpiło ponownie do opracowania samolotu, przeznaczonego do zaawansowanego szkolenia i treningu pilotów myśliwskich. W stosunku do pierwowzoru czyli Jak-3UTI, nowy samolot był konstrukcji całkowicie metalowej, wprowadzono też niewielkie zmiany w  wyposażeniu. Prototyp otrzymał oznaczenie Jak-11. Został oblatany w 1946 r. i w tym samym roku przeprowadzono próby w locie, kwalifikując maszynę do użytkowania w jednostkach szkolnych. Wyposażenie radionawigacyjne umożliwiało wykonywanie lotów w warunkach ograniczonej widoczności, a zastosowane uzbrojenie strzeleckie i bombowe dawało sposobność wykorzystania samolotu do nauki walki powietrznej, nauki strzelania w powietrzu i bombardowania. Ogółem w ZSRR zbudowano 3859 egz. Jak-11.

Samolot po remoncie pokrycia płóciennego i założeniu nowej plandeki nad eksponatem, 1998 r.

W 1952 r. ZSRR sprzedał licencję na produkcję samolotów Jak-11 w Czechosłowacji. W nowo wybudowanych zakładach LET w Kunovicach, wiosną 1953 roku zaczęto montować pierwsze samoloty z części dostarczonych z ZSRR i sukcesywnie wytwarzać samoloty z produkowanych na miejscu elementów. Otrzymały one oznaczenie C-11. Oblotu pierwszego egzemplarza dokonano 29. października 1953 r. Do końca tego roku wyprodukowano 5 samolotów, a w następnym kolejne 40. Były wyposażane w licencyjne silniki M-21. Konstrukcyjnie samolot C-11 nie odbiegał od Jak-11, wymiarowo był identyczny, zmieniono jedynie wyposażenie radiowo-nawigacyjne. Wyprodukowano 708 licencyjnych C-11 z czego  515 wyeksportowano zaś w Czechosłowacji pozostało 120 maszyn.

GRK  "Orlik" - godło Grupy Remontowej klubu pasjonatów lotnictwa "Orlik"

Polskie lotnictwo wojskowe eksploatowało 192 samoloty tego typu z czego ok. 100 oryginalnych Jak-11 i 92 czechosłowackie Let C-11. W dniu 5.03.1947 r. podpisano umowę o dostawie pierwszych 12 samolotów Jak-11 w 1948 roku, jednak dotarły one do Polski dopiero w drugiej połowie 1949 r. W marcu i kwietniu 1955 r. nadeszło 13 ostatnich samolotów zakupionych w ZSRR. Jaki-11 służyły w OSL-4 w Dęblinie, OSL-5 w Radomiu oraz w wielu jednostkach bojowych i szkolno-bojowych. Od 1960 r. rozpoczął się proces stopniowego wycofywania Jak-11/C-11 ze służby, w jednostkach zastępowały je samoloty TS-8 ”Bies”. W październiku 1964 r. na stanie lotnictwa wojskowego było już tylko 32 samoloty. Do końca 1966 roku samoloty te zniknęły definitywnie z jednostek lotniczych.

Jak-11 - stan samolotu niedługo po przybyciu do Muzeum, 1991 r. foto W. Hołyś

Egzemplarz eksponowany w Lubuskim Muzeum Wojskowym w Drzonowie jest jednym z 92 licencyjnych
Let C-11, nosi numer fabryczny 64233. W wojsku polskim rozpoczął on służbę 4. września 1954 roku w Oficerskiej Szkole Lotniczej OSL -5 w Radomiu. Do muzeum zaś trafił 12 marca 1991 roku.

 Stan samolotu - jesień 1994 r.

Rozpiętość – 9,4 m
Długość – 8,5 m
Wysokość – 3,28 m
Powierzchnia nośna – 15,4 m.kw.
Prędkość – 465 km/h
Pułap – 7950 m
Zasięg – 1250 km
Masa własna – 1990 kg
Uzbrojenie - 1 karabin masz. kal.12,7 mm, 100 kg bomb

Tekst i foto: Jarosław Sobociński, archiwalne : Wacław Hołyś

 ***