Wielkokalibrowy karabin maszynowy DSzK wz.1938

(ZSRR, Fabryka Broni w Tule ?, Fabryka nr 2 w Kowrowie ?, 1943 r.)

numer inwentarzowy LMW-KI-1602

W połowie lat 20. XX w. gremia wojskowe w ZSRR podjęły decyzję o rozpoczęciu prac nad nowymi rodzajami broni automatycznej o kalibrze od 12 mm do 20 mm. W fabryce w Kowrowie  prace nad wielkokalibrowym karabinem maszynowym na nabój kal. 12,7 mm x 108 rozpoczął W. A. Diektiariow. Układ konstrukcyjny, ryglowanie, zasada działania nowej broni oparte były na karabinie maszynowym DP. Powstał wówczas wkm DK, który nie był udaną konstrukcją. Jego główną wadą była mała szybkostrzelność praktyczna wynikająca z niewielkiej pojemności zbyt dużych i ciężkich magazynków. Krótka seria produkcyjna tego wzoru broni zakończyła się w 1935 r. Nadal jednak prowadzono prace modernizacyjne wkm-u. Nowy układ zasilania taśmowego opracował G. S. Szpagin, a uniwersalną podstawę kołowo-trójnożną I. N. Kolesnikow. Tak zmodernizowany wkm – teraz pod nazwą DSzK – w lutym 1938 r. przyjęty został na uzbrojenie Armii Czerwonej. Jego produkcja seryjna  rozpoczęła się w 1940 r. Do wybuchu 22 czerwca 1941 r. Wielkiej Wojny Ojczyźnianej wyprodukowano około 2 tys. sztuk broni tego wzoru.

DSzK wz. 1938 to broń samoczynna z zasilaniem taśmowym. Jej automatyka oparta jest na zasadzie odprowadzenia gazów prochowych przez boczny otwór w lufie. Lufa posiada poprzeczne użebrowanie dla efektywnego chłodzenia i zakończona jest hamulcem wylotowym. Do strzelań przeciwlotniczych mocowano na niej celowniki wz. 1938, wz. 1941, wz. 1943 prowadząc skuteczny ogień do celów powietrznych na dystansie do 1600 m. Tylec posiada dwie rękojeści do naprowadzania broni na cel. We wnętrzu komory zamkowej przesuwa się suwadło z zamkiem i ryglami. Na komorze osadzony jest celownik ramkowy do strzelań naziemnych wyskalowany do 3500 m. Z lewej strony broni mocuje się skrzynkę amunicyjną z taśmą metalową elastyczną o ogniwkach otwartych i o pojemności 50 nabojów. Mechanizm spustowy pozwalał na prowadzenie ognia ciągłego lub seriami (krótkimi i długimi). Do strzelania stosowano naboje z pociskami przeciwpancerno-zapalającymi B-32 oraz przeciwpancerno-zapalającymi-smugowymi BZT-44. Na dystansie 500 m przebijały one płytę stalową o grubości 15 mm. Wkm zamocowany jest na uniwersalnej podstawie kołowo-trójnożnej i posiada dostawną kolbę  oraz profilowaną stalową płytę pancerną o grubości 6 mm. Używano jej tylko w kołowej (naziemnej) wersji podstawy dla ochrony przed pociskami małego kalibru i odłamkami.

Wielkokalibrowe karabiny maszynowe DSzK wz. 1938 służyły w Armii Czerwonej przez cały okres wojny i na wszystkich kierunkach jej działania. Wykorzystywane były przede wszystkim jako broń do obrony przeciwlotniczej. Trójnóg zapewniał ostrzał w płaszczyźnie poziomej 360° i w maksymalnym kącie podniesienia 80°. Wkm-ów używała m.in. piechota np. w kompaniach przeciwlotniczych. DSzK używano również w wersji samobieżnej ustawiając je m.in. na skrzyniach 1,5 t samochodów ciężarowych GAZ-AA lub 3 t samochodów ciężarowych ZiS-5 W. Montowany był on również na wieżach czołgów ciężkich IS-2 oraz nadbudówkach dział samobieżnych ISU-122 i ISU-152. DSzK wz. 1938 służyły również na pokładach małych jednostek pływających m.in. kutrów torpedowych oraz jako obrona przeciwlotnicza pociągów pancernych, gdzie karabiny montowane były na morskich podstawach słupowych. Do końca wojny wyprodukowano 9 tys. sztuk broni tego wzoru.

Latem 1943 r. popularne „duszki” trafiły także w ręce polskich żołnierzy służących na froncie wschodnim. Używane były do strzelania do celów powietrznych oraz do niszczenia punktów ogniowych przeciwnika i jego siły żywej ukrytej za lekkim opancerzeniem. W maju 1945 r. na stanie Wojska Polskiego było 376 sztuk broni tego wzoru. Po wojnie większość wkm-ów przechowywano w składnicach. Na początku lat 50. XX w. ponownie wprowadzono je do uzbrojenia – najpierw w bateriach przeciwlotniczych dywizji piechoty, a następnie we wszystkich pułkach piechoty, gdzie w każdym batalionie powstały plutony przeciwlotnicze. W grudniu 1954 r. Wojsko Polskie miało na stanie ponad 1000 sztuk wkm-ów DSzK i DSzKM. W 1972 r. w Zakładach Mechanicznych w Tarnowie podjęto produkcję licencyjną DSzK wz. 1938/46 (DSzKM) wraz z uniwersalnymi podstawami. Na wyposażeniu Wojska Polskiego broń tego wzoru figurowała w wykazach do końca lat 90. XX w.

Wkm DSzK wz. 1938 w służbie w Wojsku Polskim, połowa lat 50. XX w. (Ludowe Wojsko Polskie Wydawnictwo MON
W-wa 1955 r.)

DSzK wz. 1938 o numerze seryjnym WS 176 trafił do zbiorów LMW wiosną 1988 r. z JW 27 16 Sulechów. W drzonowskich zbiorach znajduje się jeszcze jeden wkm DSzK (DSzKM) wz. 1938/46 o numerze seryjnym 8108279 wyprodukowany po roku 1972 w Zakładach Mechanicznych w Tarnowie Mocowany on był na specjalnej podstawie i używany jako broń przeciwlotnicza czołgu T-55.

Dane techniczne:

Kaliber 12,7 mm
Nabój 12,7 mm x 108
Prędkość wylotowa pocisku 830 – 850 m/s
Długość broni z podstawą 2328 mm
Długość lufy 1066 mm
Szybkostrzelność  teoretyczna 600 strz./min
Zasięg skuteczny ognia ~ 2000 m
Masa broni na podstawie 155 kg
Taśma metalowa na 50 naboi

Tekst i zdjęcia: Tadeusz Blachura

***