Sto lat temu, 11.11.1921 r. w Felsztynie (obecnie Skeliwka, ukr. Скелівка, wieś na Ukrainie, w obwodzie lwowskim) na świat przyszła Czesława Wulf – porucznik Wojska Polskiego. W czasie II wojny światowej dowodziła ona plutonem moździerzy kal. 82 mm w 10. pułku z 4. Dywizji Piechoty im. Jana Kilińskiego. Ze swoim plutonem przeszła szlak bojowy od Sum, przez Chełm, Warszawę, Bydgoszcz, walki na Wale Pomorskim i o Kołobrzeg, aż po forsowanie Odry i walki o Berlin, w których została ciężko ranna (w wyniku ran straciła rękę i nogę). Z tej okazji w naszym cyklu eksponat miesiąca przedstawiamy Państwu jej mundur, który z dumą prezentujemy na ekspozycji stałej „Kobiety-żołnierze”.

Oficerska, gabardynowa kurtka mundurowa (LMW-KI-2973/1) w kolorze khaki z kołnierzem wykładanym, w rzadkiej wersji z trzema guzikami (zamiast częściej stosowanych czterech guzików, damski krój?). Kurtki z wykładanym kołnierzem zaprojektowane zostały przez Janinę Broniewską (działaczka Związku Patriotów Polskich, żona pisarza Władysława Broniewskiego) i stanowiły raczej wyjątek wśród ubioru polskich żołnierzy. Przeznaczone były początkowo tylko dla generałów, z czasem także dla pozostałych oficerów, zwłaszcza zawodowych. Do munduru noszono koszule w barwie khaki i ciemnozielony krawat. Krój kurtek zmieniony został w regulaminach ubiorczych dopiero w 1949 r., a przepisy pozwalały na ich donaszanie do 1951 r.

Wszystkie guziki prezentowanej, jednorzędowej kurtki przedstawiają wizerunek orła w koronie. Na kurtce naszyte cztery kieszenie (górne mniejsze, dolne większe) z fałdami i klapkami, zapinane na małe guziki. Na naramiennikach wyszyte bajorkiem po dwie gwiazdki – dystynkcje porucznika. Końcówki rękawów rozcięte, a następnie zszyte tworząc rozporek. Na rękawach po jednym, małym guziku mundurowym. Nad lewą, górną kieszenią znajdują się cztery rzędy baretek. W górnym baretka Odznaki honorowej za Rany i Kontuzje, w drugim Orderu Krzyża Grunwaldu III Klasy i Krzyża Walecznych, w kolejnym medali: za Warszawę 1939-1945, za Odrę, Nysę i Bałtyk oraz Zwycięstwa i Wolności 1945. W dolnym zaś radzieckie medale: Za Wyzwolenie Warszawy, Za zdobycie Berlina oraz Za zwycięstwo nad Niemcami.

Nakrycie głowy stanowi miękka rogatywka polowa wz. 1937/43 wykonana z gabardyny (LMW-KI-2973/2). Od czoła przymocowany metalowy, patynowany orzeł bez korony na tarczy amazonek, wprowadzony do umundurowania żołnierskiego od 1945 r. Wewnątrz czapki szary, ceratowy potnik oraz wkładka płócienna khaki z czarnym stemplem producenta (Fabrika Gołownych Uborow "Krasnyj Woin" Moskwa).

Razem z mundurem do muzeum trafiła część odznaczeń Cz. Wulf oraz nadany jej w 1946 r. dyplom medalu Zwycięstwa i Wolności nr 034497, a także wykonane po wojnie w Warszawie w Zakładzie Fotograficznym Tadeusza Kosińskiego zdjęcie w kurtce mundurowej wz. 1936. Prócz tego na stałej ekspozycji „Kobiety-żołnierze”, na tableaux z wizerunkami kobiet, które ukończyły oficerską szkołę piechoty Riazaniu, zobaczyć można kopię zdjęcia Cz. Wulf w mundurze z wykładanym kołnierzem.

Droga Cz. Wulf do wojska, prowadziła przez Syberię. W 1940 r. została zesłana z rodzinnej miejscowości w głąb ZSRR w rejon miasteczka Krasnouralsk, gdzie ciężko pracowała najpierw przy wyrębie drzewa, później w kopalni rudy miedzi, a następnie w przedszkolu prowadzonym przez Związek Patriotów Polskich. Na wieść o formującym się po raz drugi na terenie ZSRR Wojsku Polskim zgłasiła się do armii i trafiła najpierw do Sielc, do tworzonego właśnie Samodzielnego Batalionu Kobiecego. Pod koniec września 1943 r. skierowano ją wraz z 53. koleżankami do oficerskiej szkoły piechoty w Riazaniu, gdzie przeszła szkolenie w plutonie moździerzy. Po ukończeniu kursu jako podchorąży przydzielona została do 4. DP, która formowała się wówczas w miejscowości Sumy (ukr. Суми, miasto w obwodzie sumskim).

Dowodzony przez Cz. Wulf pluton moździerzy swój chrzest bojowy przeszedł w Warszawie, gdy osłaniał ogniem próbę desantu na lewy brzeg Wisły. W uporczywe walki wdał się jednak dopiero w czasie walk o Wał Pomorski, gdzie plutony moździerzy często zastępowały oddziały artylerii, która nie nadążała za piechotą. Za odwagę i dowodzenie w czasie tych walk bohaterka niniejszego opracowania otrzymała wyróżnienie. 15 marca po krótkim odpoczynku od walk, 10. pp. włączył się do walk o Kołobrzeg, w czasie których to Wulfówna została lekko kontuzjowana. Kontuzja ta nie przeszkodziła jej jednak w dalszym marszu wraz ze swym oddziałem w kierunku na Berlin. Niestety na kilka dni przez zakończeniem wojny 27.04.1945 r. pluton moździerzy Cz. Wulf oraz inne pododdziały 10. pp. spotkały się z silnym kontrnatarciem w okolicy Bergerdamm, w którym Niemcy wykorzystali również czołgi. W czasie tej potyczki w pobliżu naszej bohaterki wybuchł granat (?) pocisk (?) i ciężko ją ranił.

Leczenie ran i rehabilitacja trwały w różnych miejscach blisko rok. Po wyjściu ze szpitala została delegatką WP w Zarządzie Głównym Związku Inwalidów Wojennych. Od 1950 r., po zdemobilizowaniu z wojska, podjęła pracę w Inwalidzkiej Spółdzielni Gastronomicznej. Niestety wraz z upływem lat rany wojenne nie chciały dać o sobie zapomnieć. Szczególnie bolesne były tkwiące w ciele odłamki. Cz. Wulf zmarła w 1965 r. na chorobę nowotworową. Pochowana została na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.

Tekst i zdjęcia: Błażej Mościpan

Opracowano na podstawie:
- karty inwentarzowe eksponatów LMW-KI-2973, LMW-KI-3001, LMW-KI-3002/3.
- teczka 849/WSK Wulf Czesława zam. Orzechowska z zasobów Fundacji Gen. Elżbiety Zawackiej
https://kpbc.umk.pl/Content/201793/PDF/Wulf_Czeslawa_849_WSK.pdf
- Bigoszewska W., Polskie ordery i odznaczenia, Warszawa 1989.
- Drzewiecka S., Szłyśmy znad Oki, Warszawa 1985.
- Komornicki S., Bielecki Z., Bigoszewska W., Jońca A., Wojsko Polskie 1939-1945. Barwa i broń, Warszawa 1990.
- Król M., Szarugiewicz C., Mundur i wyposażenie żołnierza polskiego 1943-1945. Wojska lądowe, Wrocław 2013.
- Żygulski Z., Wielecki H., Polski mundur wojskowy, Kraków 1988.