Samolot myśliwski
MiG-21F13

MiG-21F13 to przedstawiciel pierwszej generacji całej rodziny samolotów typu MiG-21.
Po wdrożeniu do produkcji samolotu naddźwiękowego MiG-19 (projekt „SM”), rozpoczęto prace nad kolejną generacją, mającą osiągać dwukrotną prędkość dźwięku (Ma=2). Oznaczono je kryptonimem „Samolot E”. Zanim wykrystalizowała się ostateczna koncepcja tej konstrukcji, wykonano i przebadano wiele prototypowych konfiguracji, m.in., samoloty E-2 (ros. Je-2), E-4 (Je-4), E-5 (Je-5). Każda z nich wprowadzała kolejne udoskonalenia, poprawiane były dostrzeżone błędy. Finalnym rozwiązaniem na tym etapie rozwoju okazał się samolot E-6 (Je-6). Posiadał on już ukształtowane trójkątne skrzydło oraz silnik R-11F-300 (AM-11F) o ciągu 38,2 kN i z dopalaniem 56,4 kN. Choć i w tym przypadku, po rozbiciu pierwszego prototypu opracowano udoskonalone pododmiany E-6/2 i E-6/3, ostatecznie do produkcji w 1959 roku skierowano dopracowany na ich podstawie samolot oznaczony MiG-21F.

MiG-21F13 w LMW Drzonów, początek lat 80-tych. Foto. M.Krzyżan

Z wyprodukowanych 114 egzemplarzy seryjnych, trzy pierwsze MiG-21F przekazano do biura Mikojana (OKB) w celu dostosowania ich do nowego typu uzbrojenia, jakim były lotnicze kierowane pociski rakietowe naprowadzające się na źródło ciepła - system K-13. Sam pocisk nosił nazwę R-3S. Testy zakończyły się sukcesem w 1960 roku, zaś samolot nazwano MiG-21F13 (fabrycznie E-6T). Początkowo posiadał on wysoki i wąski statecznik pionowy (Wyrób 72), następnie został on obniżony i poszerzony (zwiększono cięciwę). Takie samoloty nazwano „Wyrób 74”. Wraz z wprowadzeniem systemu pocisków K-13, z samolotu usunięto jedno (lewe) działko NR-30, w dziobie zainstalowano dalmierz SRD-5M zaś awionikę uzupełniono o wylicznik skutecznych stref odpalenia dla rakiet. W latach 1960-1962 wyprodukowano 568 samolotów E-6T, zaś licencję przekazano do Chin i Czechosłowacji.

MiG-21F13 na ekspozycji plenerowej LMW, w miejscu, którym stoi obecnie.
Stan pod koniec lat 80-tych. Foto: Wacław Hołyś

Tę właśnie odmianę zakupiła Polska w ilości 25 sztuk. Pierwszy egzemplarz MiG-21F13 (Wyrób 74) trafił do Polski 29.09.1961 roku i został przydzielony do Centrum Szkolenia Lotniczego w Modlinie. Kolejne 8 samolotów CSL otrzymało dopiero we wrześniu 1962 r. Rozpoczęło się wtedy przeszkalanie pierwszych pilotów z wybranych pułków bojowych na nowy typ samolotu. W styczniu 1963 roku 4 egz. MiG-21F13 otrzymał 62 PLM (Poznań-Krzesiny) a we wrześniu tego samego roku 6 egz. trafiło do 1 PLM w Mińsku Mazowieckim zaś kolejne 6 sztuk do 11 PLM w Debrznie (od 1967 roku nazwa zmieniona na 9 PLM).
W 1964 r. samoloty rozdysponowano pomiędzy osiem pułków, otrzymały je: 3 PLM w Strachowicach (od 1967 r. przemianowany na 11 PLM), 11 PLM, 13 PLM w Łęczycy, 26 PLM w Zegrzu Pomorskim, 40 PLM w Świdwinie, 41 PLM w Malborku oraz 1 PLM i 62 PLM. Od października 1965 r. samoloty zaczęto przekazywać do 4 PLM w Goleniowie (od 1967 r. jako 2 PLM). Na początku lat 70-tych pułk ten był jedynym i już ostatnim użytkownikiem MiG-21F13.

MiG-21F13, stan w 2004 roku

Trzeba zaznaczyć, iż już pod koniec lat 50-tych Polska starała się o zakup licencji na produkcję tego samolotu, lecz jako „mało zaufanemu krajowi” licencji nie udzielono. Jednak w 1960 r., sprawa MiGów-21 na nowo odżyła. Wiązało się to z Kryzysem Kubańskim. Władze ZSRR wyraziły zgodę na sprzedaż tych samolotów lecz bez prawa produkcji.

W październiku 1973 roku, 12 z ostatnich 17 sztuk latających maszyn przekazano do Syrii. Wcześniej, jeszcze w latach 1960-tych, 6 samolotów trafiło do szkół personelu technicznego w Oleśnicy i Zamościu (zdjęte ze stanu w 1977 r.). Natomiast pierwszy polski egzemplarz MiG-21F13 (nr burtowy 1217) przetrwał w Zamościu do 1994 roku, kiedy to został sprzedany zagranicznemu kolekcjonerowi.

MiG-21F13 dostarczone do Polski (25 szt) :
741217 - (29.09.1961 r., w ścisłej tajemnicy, bez oznaczeń, dostawa do Modlina)
742007, 742008, 742009, 742015, 742016, 742017, 742018, 742019 - (19-21.09.1962 r. dostawa do Modlina)
742220, 742223, 742224, 742307 - (11.01.1963 r., dostawa do Krzesin)
740802, 740803, 740804, 740805, 740806, 740807 - (14.09.1963 r.,
dostawa do Krzesin)
740808, 740809, 740811, 740812, 740813, 740814 - (16.09.1963 r.,
dostawa do Krzesin)

Samoloty MiG-21F13 przekazane do Syrii:
740802, 740803, 740805, 740811, 740812, 742007, 742008, 742009, 742018, 742019, 742223, 742224

MiG-21F13 sfotografowany w styczniu 2018 roku

Drzonowski egzemplarz MiG-21F13 oznaczony 742307 (burtowy 2307) wyprodukowano pod koniec 1962 roku w zakładach „Znamia Truda” w Moskwie. Trafił on do Polski 11. stycznia 1963 roku w ramach drugiej oficjalnej partii dostaw. Początkowo przydzielony do 62 PLM na Krzesinach, później do 3 PLM na lotnisku Wrocław-Starachowice a następnie do Oleśnicy. Do muzeum został przekazany 16. czerwca 1980 roku z Centralnego Ośrodka Szkolenia Specjalistów Technicznych Wojsk Lotniczych w Oleśnicy, gdzie służył jako pomoc naukowa. Stał się pierwszym w Polsce MiG-21 dostępnym do oglądania w ekspozycjach muzealnych.

Dane  taktyczno - techniczne
Rozpiętość –  7,15
Długość –  13,46 m
Wysokość –  4,10 m
Powierzchnia  nośna –  22,95 m. kw.
Prędkość  maksymalna – 2125 km / h (Ma = 2,05)
Pułap – 19 000 m
Zasięg – 1580 km
Masa  własna – 4980 kg

Tekst : Jarosław Sobociński
Foto : śp.M. Krzyżan, W. Hołyś, J. Sobociński

***