Karabin Carcano wz. 1938

(Królewska Fabryka Broni Terni, 1940 r.)

numer inwentarzowy LMW-KI-2879

W 1891 r. na uzbrojenie armii włoskiej (Regio Esercito) przyjęto karabin powtarzalny skonstruowany przez zespół, którym kierował Salvatore Carcano. Nadzór nad nim miała komisja rządowa pod kierownictwem generała Parravicino - przewodniczącego włoskiego Komitetu Broni Strzeleckiej. Karabin skonstruowano w końcu lat 80. XIX w. jako odpowiedź na zapotrzebowanie armii włoskiej na broń odpowiednią i równorzędną z uzbrojeniem państw sąsiednich. Był to bowiem okres przezbrajania wielu armii w nowe, małokalibrowe wzory karabinów powtarzalnych z magazynkami pudełkowymi m.in. Lee-Metford Mk II, Mauser-Mannlicher wz. 1888 tzw. komisyjny, Mannlicher wz. 1890, Mosin wz. 1891. W początkowym okresie broń systemu Carcano wz. 1891 produkowano w kilku wersjach m.in. jako karabin piechoty, karabinek kawaleryjski, karabinek dla artylerii i służb – taborów, łączności, saperów. Stanowiły one podstawowe uzbrojenie strzeleckie armii włoskiej w czasie obu wojen światowych. Na początku lat 20. XX w. broń tego wzoru w ilości kilku tysięcy sztuk trafiła również na uzbrojenie Wojska Polskiego. Przekazano ją do wojsk taborowych, samochodowych, wartowniczych, saperów. Później jako broń drugiej kategorii trafiła do innych jednostek  pomocniczych Wojska Polskiego, a także Policji Państwowej i Straży Celnej.

Broń systemu Carcano strzelała amunicją małokalibrową kal. 6,5 mm na proch bezdymny z pociskiem owalnym, z płaszczem stalowym platerowanym. Materiał miotający o nazwie „Solenite” składał się z trinitrocelulozy, dinitrocelulozy, nitrogliceryny i oleju mineralnego. Miał on formę przewierconych koralików, spalał się w dość niskiej temperaturze, był bardzo stabilny i oszczędzał lufy. Doświadczenia I wojny światowej wykazały jednak , że pociski kal. 6,5 mm miały małą siłę przebicia oraz za mały zasięg skuteczny. Przegrywały wyraźnie z konkurencyjnymi pociskami ostrołukowymi większych kalibrów. Podjęto więc prace nad silniejszym nabojem, które przyspieszono po wojnie w Abisynii w latach 1935-1936. Przyjęto nabój kal. 7,35 mm z pociskiem ostrołukowym, który zastosowano w ulepszonym, zmodernizowanym i ujednoliconym karabinie wz. 1938. Przeznaczony on był jako podstawowe uzbrojenie żołnierzy liniowych piechoty i innych rodzajów wojsk. Wraz z wybuchem II wojny światowej włoskie fabryki broni nie były jednak w stanie zaopatrzyć wojska w wystarczającą ilość karabinów kal. 7,35 mm. Niewystarczająca była także produkcja amunicji. Powrócono więc w 1940 r. do starego, sprawdzonego naboju przerabiając istniejące karabiny na kaliber 6,5 mm. Problemy z przezbrajaniem wojska wpłynęły niekorzystnie  na zaopatrzenie w broń armii włoskiej w czasie kampanii w Afryce Północnej w latach 1940-1943 oraz walk nad Donem na froncie wschodnim w 1942 r.

Karabin Carcano wz. 1938 to broń powtarzalna zasilana z łódek ramkowych wykonanych z blachy mosiężnej o pojemności sześciu naboi. Lufa gwintowana o czterech bruzdach prawoskrętnych posiada u wylotu pierścień z muszką pryzmatyczną bez osłony. Przed komorą nabojową osadzony na stałe celownik szczerbinkowy wyskalowany na 300 m. Zamek ślizgowo-obrotowy, czterotaktowy, ryglowany symetrycznie z przodu w pionie, z rączką zagiętą w dół i zakończoną gałką. Zaopatrzony on jest w bezpiecznik skrzydełkowy u nasady kurka. Łoże z kolbą wykonane z drewna orzechowego posiada boczne rowki chwytowe. Od czoła nasada bagnetu nożowego. W łożu – pod komorą zamkową – urządzenie spustowe z kabłąkiem połączonym ze stałym magazynkiem pudełkowym. Stopa kolby okuta stalowym trzewikiem ze schowkiem na przybory. Z lewej strony kolby wycięcie z metalową poprzeczką do mocowania pasa nośnego. Drewniana nakładka na lufę skrócona i sięgająca za bączek tylny z „oczkiem” na pas nośny.

Wbrew obiegowym opiniom (raczej negatywnym) o włoskiej broni strzeleckiej lat 30. i 40. XX w. karabin Carcano okazał się być celną i skuteczną bronią. Świat przekonał się o tym równo sześćdziesiąt lat temu – 22 listopada 1963 r. – kiedy w Dallas w stanie Teksas zastrzelony został 35. prezydent USA John F. Kennedy. Do morderstwa użyto broni włoskiej proweniencji. Duże ilości karabinów i karabinków systemu Carcano – w tym karabinów wz. 1938 – po zakończeniu II wojny światowej zostało sprzedanych do Stanów Zjednoczonych. Sporo egzemplarzy tej broni trafiło za ocean jako trofea wojenne. Zamachowiec – Lee Harvey Oswald – kupił taką broń na fałszywe nazwisko za zaliczeniem pocztowym w firmie Klein's Sporting Goods w Chicago za niecałe 20 dolarów. Karabin o numerze seryjnym C 2766 wyprodukowany został w 1940 r. w Królewskiej Fabryce Broni Terni. Dystrybutor zamontował na nim tani japoński celownik optyczny 010 o powiększeniu 4x18. Z tej to broni padły strzały oddane z szóstego piętra składnicy książek przy Dealey Plaza w Dallas, które śmiertelnie raniły prezydenta J. F. Kennedy'ego w szyję i głowę.

Porucznik J. C. Day z Wydziału Policji w Dallas prezentuje dziennikarzom broń Lee Harvey'a Oswalda (kennedy-photos.blogspot.com)

Karabin o numerze broni A 260 trafił do muzeum jesienią 2010 r. z JW 3036 Nowogród Bobrz. W muzealnej kolekcji mamy jeszcze jeden karabin tego wzoru o numerze K 5173 zakupiony w latach 80. XX w. od osoby prywatnej.

Dane techniczne:
Kaliber 6,5 mm
Nabój 6,5 mm x 52
Prędkość wylotowa pocisku 710 m/s 
Długość broni 1020 mm
Długość lufy 538 mm
Zasięg skuteczny ognia 200 m
Masa broni bez amunicji 3,4 kg
Magazynek na 6 naboi

Tekst i zdjęcia: Tadeusz Blachura

***