Pistolet maszynowy PPSz wz. 1941

(Zakład im. Stalina w Moskwie ?, 1944 r.)
numer inwentarzowy LMW-KI-1788

W II poł. l. 30. XX w. w ZSRR przyjęto do uzbrojenia pistolet maszynowy PPD konstrukcji Wasilija A. Diegtiariowa strzelający nabojem kal. 7,62 mm x 25. Produkcję jednak wstrzymano, gdyż armię planowano przezbroić w broń samopowtarzalną i automatyczną na standardowy nabój karabinowy. Konsekwencje tej błędnej decyzji uwidoczniły się w wojnie zimowej 1939-1940, kiedy czerwonoarmiści boleśnie przekonali się o skuteczności fińskich pistoletów maszynowych Suomi. Gremia decyzyjne ZSRR ogłosiły więc konkurs na nowy pistolet maszynowy, do którego stanęło kilku konstruktorów – w tym Gieorgij S. Szpagin. To jego broń najlepiej przeszła próby niezawodności i w grudniu 1940 r. przyjęta została oficjalnie na uzbrojenie Armii Czerwonej jako PPSz wz. 1941. Broń była tania w produkcji, a wytwarzano ją metodą tłoczenia i punktowego zgrzewania. Prosta budowa i niewielka ilość części pozwoliły na szeroką produkcję w rozproszonych po całym ZSRR kilkunastu zakładach – największe w Moskwie i Wiatskich Poljanach. Efekt – imponująca liczba 6 mln pepesz wyprodukowanych do końca Wielkiej Wojny Ojczyźnianej.

Pistolet maszynowy Gieorgija S. Szpagina to broń samoczynna przystosowana do strzelania ogniem ciągłym i pojedynczym. Działa na zasadzie wykorzystania energii odrzutu zamka swobodnego i strzela z zamka otwartego. Zasilanie z magazynka bębnowego na 71 nabojów lub łukowego na 35 nabojów. Osadzona na stałe lufa o chromowanym przewodzie posiada cztery bruzdy prawoskrętne i chroniona jest ażurową osłoną. Osłona – ścięta pod kątem – tworzy urządzenie wylotowe będące kompensatorem podrzutu i hamulcem wylotowym. W przedniej części komory zamkowej okno wyrzutowe łusek, a w tylnej celownik przerzutowy z nastawą na 100 m i 200 m. Trzon zamkowy współdziała ze sprężyną powrotną i posiada rączkę z przesuwną blokadą zabezpieczającą broń zarówno przy otwartym jak i przy zamkniętym zamku. Solidne łoże z chwytem pistoletowym i kolbą wykonane z drewna brzozowego. U dołu łoża język spustowy, a przed nim przełącznik rodzaju ognia chronione profilowanym kabłąkiem.

Latem 1943 r. pepesze trafiły do rąk formowanej w ZSRR w Sielcach nad Oką 1. Dywizji Piechoty im. T. Kościuszki. W czasie bitwy pod Lenino „kościuszkowcy” mieli ich nieco ponad 1700 sztuk, natomiast już po zakończeniu działań wojennych w maju 1945 r. na stanie ludowego Wojska Polskiego było ponad 61 tys. pistoletów maszynowych (pepesz i mniej licznych pepeesów). Po wojnie w Zakładach Metalowych „Łucznik” w Radomiu podjęto produkcję seryjną broni. Szacuje się, że w latach 1952-1955 wyprodukowano 111 tys. egzemplarzy PPSz wz. 1941 bardzo dobrej jakości. Znaczną ich część wyeksportowano do krajów Trzeciego Świata – resztę przejęło wojsko i Ministerstwo Spraw Wewnętrznych . Na początku l. 80. XX w. archaiczne pepesze widywane były jeszcze sporadycznie jako wyposażenie funkcjonariuszy Zmotoryzowanych Odwodów Milicji Obywatelskiej.

PPSz wz. 1941 to broń solidnej, prostej budowy z niewielką ilością części składowych. Pepesza doskonale znosiła brak czyszczenia, piasek, błoto, wilgoć i mróz. Nie służyła ona precyzyjnemu strzelaniu i nie była produkowana w warunkach laboratoryjnych. Była „dziełem” czasu wojny wykonującym swoje zadania jak najlepiej w jak najgorszych warunkach. Urosła do rangi symbolu swoich czasów. Docenili ją czerwonoarmiści, docenili i Niemcy zastępując w wielu przypadkach pepeszą swoje „dopieszczone” MP-40.

Pistolet maszynowy PPSz o numerze broni KE 9689 trafił do zbiorów muzeum w Drzonowie wiosną 1990 r. jako przekaz Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Zielonej Górze po likwidacji tamtejszej sali tradycji. Jest on jednym z dwunastu pistoletów maszynowych tego wzoru (wliczając w to również przekroje szkoleniowe broni), które znajdują się w drzonowskiej kolekcji broni palnej.

Kapitan i szeregowa Armii Czerwonej z pepeszami na pozowanym zdjęciu
już po zakończeniu działań wojennych (www.worldwarphotos.info)

Dane techniczne:

Kaliber 7,62 mm
Nabój 7,62 mm x 25 Tokariew
Długość broni 842 mm
Długość lufy 270 mm
Szybkostrzelność teoretyczna do 1000 strz./min
Zasięg skuteczny ognia  150 - 200 m
Masa broni z amunicją 5,4 kg
Magazynek bębnowy na 71 naboi

Tekst i zdjęcia: Tadeusz Blachura