Wyrzutnia pocisków rakietowych BM-14 M

(ZSRR, Zakład im. Lichaczowa w Moskwie,
Zakłady „Kompressor” w Moskwie, lata 50./60.  XX w.)

numer inwentarzowy LMW-KI-1635

Latem 1941 r. na froncie wschodnim pojawił się nowy typ uzbrojenia – ruchome wyrzutnie pocisków rakietowych. Jako pierwsi użyli ich Niemcy wraz z rozpoczęciem operacji „Barbarossa”. Były to 6-rurowe wyrzutnie Nebelwerfer wz. 1941 kal. 150 mm. Trzy tygodnie później - pod Orszą - również Rosjanie zademonstrowali przeciwnikowi niszczycielskie i psychologiczne efekty działania szynowych wyrzutni rakietowych BM-13 montowanych pierwotnie na podwoziach samochodów ciężarowych ZiS-6 (6x6) lub ciągników gąsienicowych STZ-5. W trakcie wojny obie strony wprowadziły do służby następne wzory broni tego typu m.in. Rosjanie wyrzutnie BM-8-24 na podwoziu czołgu lekkiego T-60, a Niemcy ruchome wyrzutnie Nebelwerfer wz. 1941 kal. 280/320 mm, stacjonarne ramowe wz. 1941 kal. 320 mm i  samobieżne Panzerwerfer 42.

Po wojnie dowództwo Armii Radzieckiej zleciło konstruktorom broni rakietowej modernizację pozostających w dalszym ciągu w służbie  systemów oraz opracowanie nowych rodzajów broni. Od 1949 r. w Biurze Konstrukcyjnym w Swierdłowsku wchodzącym w skład SKB „Kompressor” prowadzono prace nad mobilną wieloprowadnicową rurową wyrzutnią BM-14-16. W 1952 r. po licznych testach zarówno ogniowych jak i trakcyjnych przyjęto ją na wyposażenie artylerii rakietowej Armii Radzieckiej, a publicznie zaprezentowano dwa lata później na defiladzie z okazji rocznicy Wielkiej Rewolucji Październikowej. Pierwsze egzemplarze wyrzutni montowano na samochodach ZiŁ-151 (6x6), później - pod koniec lat 50. XX w. - na samochodach ZiŁ-157 (6x6), a pod koniec następnej dekady na ZiŁ-131 (6x6).

Wyrzutnia BM-14 M swoim układem konstrukcyjnym nawiązuje do słynnej „Katiuszy”. Zbudowana ona jest z dwóch podstawowych komponentów. Część artyleryjska (wyrzutnia 8U32; numer seryjny 18037) o masie 2,1 t  składa się z zestawu szesnastu gładkorurowych prowadnic rakietowych o długości 1370 mm kal. 140 mm umieszczonych w dwóch rzędach – po osiem w każdym rzędzie. Zamontowano je na specjalnej podstawie umożliwiającej ostrzał w płaszczyźnie pionowej w zakresie od 0° do +52° oraz płaszczyźnie poziomej 140°. Z lewej strony wyrzutni – na odchylanym wsporniku – znajdują się ręczne pokrętła mechanizmów naprowadzania wyrzutni w pionie i poziomie oraz zamocowany jest celownik-kątomierz działowy PG-1. Wyposażenie wyrzutni uzupełnia zestaw oświetlający „Łucz”. Ogień prowadzono stabilizowanymi obrotowo niekierowanymi pociskami rakietowymi na paliwo stałe M-14 o masie około 40 kg. Strzelano pojedynczo lub salwą odpalając pociski elektrycznie z kabiny kierowcy lub za pomocą przenośnej odpalarki w odległości max. 60 m od wyrzutni. Minimalny zasięg ognia wynosił 1000 m, maksymalny około 10 000 m. Część artyleryjska posadowiona jest na nośniku kołowym – samochodzie ciężarowym ZiŁ-157 (6x6). Kabina pojazdu w czasie prowadzenia ognia przysłaniana była ruchomymi osłonami pancernymi o grubości 2 mm chroniącymi operatora i kierowcę  przed szkodliwym działaniem ognia i gazów prochowych. Dodatkowo opuszczano na ziemię – zamontowane z tyłu pojazdu – podpory stabilizujące wyrzutnię. Między kabiną a częścią artyleryjską znajdują się koła zapasowe, odkryte siedzenia dla czterech członków załogi oraz osprzęt pojazdu.

Na przełomie lat 50. i 60. XX w. BM-14 M trafiły do służby w Wojsku Polskim zastępując - pamiętające jeszcze czasy II wojny światowej - szynowe wyrzutnie rakietowe BM-13 („Katiusza”). Weszły one na uzbrojenie dywizjonów artylerii rakietowej dywizji pancernych, dywizji zmechanizowanych i dywizji artylerii. Według meldunków ilościowego stanu sprzętu artyleryjskiego wojsk lądowych na koniec grudnia 1960 r. Wojsko Polskie dysponowało sześćdziesięcioma zestawami ww wyrzutni. Wycofano je ostatecznie ze służby pod koniec lat 80. XX w.  

Wyrzutnia BM-14 M jednego z dywizjonów artylerii rakietowej l. 60. XX w.(T. Szczerbicki Pojazdy Ludowego Wojska Polskiego Czerwonak 2014) 

BM-14 M przekazana została do zbiorów LMW w styczniu 1988 r. przez JW 1530 Regny koło Łodzi. Przebazowanie nastąpiło  najpierw transportem kolejowym do JW 1951 Krzystkowice, a stamtąd  zestawem niskopodwoziowym do Drzonowa.  

Dane techniczne:

Masa bojowa 8,2  t

Silnik benzynowy 6-cylindrowy o mocy 109 KM

Prędkość jazdy po drodze 60 km/h

Zasięg  jazdy 600 - 650 km

Zużycie paliwa ~50 l/100 km

Czas ponownego załadowania wyrzutni 3 - 4 min

Obsługa 7 żołnierzy

Tekst i zdjęcia: Tadeusz Blachura

***