Moździerz pułkowy wz. 1938/43

(Zakład nr 172 w Permie, II w. św.)

numer inwentarzowy LMW-KI-112

Prace nad skonstruowaniem moździerza kal. 120 mm prowadzono w ZSRR w latach 30. XX w. w Specjalnym Biurze Konstrukcyjnym nr 4 pod kierunkiem B. I. Szawyrina. Pierwsze egzemplarze nowej broni trafiły na uzbrojenie Armii Czerwonej na początku 1939 r. Wykorzystano je później w bojach z Japończykami i Finami. W dniu agresji III Rzeszy na ZSRR w arsenale Rosjan było około 3 tysięcy moździerzy kal. 120 mm. W 1943 r. zespól konstruktorów pod kierunkiem A. A. Kotowa poddał moździerze modernizacji. Powstał w ten sposób jeden z najlepszych systemów broni tego typu, który wykorzystywany był przez wiele armii świata jeszcze długo, długo po zakończeniu II wojny światowej.

Moździerz wz. 1938/43 to broń nieautomatyczna zbudowana z następujących elementów: niewzmocnionej, gładkościennej lufy z zamkiem i nakręconym bezpiecznikiem przed podwójnym załadowaniem, dwunożnej podpory lufy z osłabiaczem odrzutu i mechanizmami – podniesieniowym, kierunkowym i poziomowania, płyty oporowej, podwozia i przyrządów celowniczych. Moździerz odpalano za pomocą linki spustowej z wykorzystaniem mechanizmu kurkowego lub klasycznie przez nakłucie spłonki opadającego pocisku przez zablokowaną iglicę. Broń przemieszczano na krótkie odległości siłą mięśni obsługi lub holowano za lekkim pojazdem z prędkością do 35 km/h.

Opisywany wzór broni służył do obezwładniania i niszczenia siły żywej oraz środków ogniowych przeciwnika, jego punktów obserwacyjnych oraz drewnianych schronów bojowych. Przeznaczony był również do zadymiania i oświetlania pola walki. Wykorzystywano do tego celu całą gamę ubrzechwionych pocisków z ładunkami zmiennymi – odłamkowe, odłamkowo-burzące – żeliwne i stalowe (na zdjęciu), dymne, zapalające, agitacyjne, chemiczne. Do celowania stosowano początkowo proste celowniki MP-41, MP-42, a później uniwersalny celownik MPM-44 (na zdjęciu) i kolimator działowy K 1.

Moździerze kal. 120 mm w 1943 r. wprowadzono również na uzbrojenie Wojska Polskiego
w ZSRR. Trafiły one do 1. Brygady Moździerzy (etatowo 144 sztuki), samodzielnych pułków moździerzy (etatowo 36 sztuk w pułku) oraz plutonów moździerzy w batalionach piechoty. Wspierały swoim ogniem działania naszych wojsk na froncie wschodnim niemal we wszystkich większych bitwach. Po wojnie (w latach 1951-1953) produkowane były na licencji radzieckiej w Zjednoczonych Zakładach „Archimedes” we Wrocławiu pozostając w uzbrojeniu Wojska Polskiego aż do końca lat 90. XX w.

Moździerz trafił do muzeum w Drzonowie latem 1980 r. z JW 1282 w Jastrzębiu Śląskim.
Zajęcia praktyczne  w plutonie moździerzy kal. 120 mm (2. Sudecki Pułk Moździerzy, 1946 lub 1947 r.) fot. zbiory LMW Drzonów

Dane techniczne:

Kal. 120 mm

Masa bojowa 275 kg

Ciężar pocisku ~16 kg

Prędkość wylotowa pocisku 272 m/s

Donośność od 450 m do 5700 m

Szybkostrzelność  do 15 strz./min

Obsługa 5 żołnierzy

Tekst i zdjęcia: Tadeusz Blachura

***