Śmigłowiec sanitarny SM-2 – pierwszy plenerowy eksponat lotniczy
LMW-KI-3

Śmigłowiec SM-2 w niedługim czasie po przekazaniu do muzeum. Foto: Marian Krzyżan

Powstająca od 1978 roku nowa placówka muzealna, początkowo istniała jako Dział Wojskowości (określony jako Dział Braterstwa Broni), powołana w dniu 1. stycznia 1978 roku w murach Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze, położonego w samym centrum miasta, obecnie przy Deptaku nieopodal pomnika Bohaterów Westerplatte. Takie położenie rdzennej placówki muzealnej pozwalało na rozwój kolekcji o tematyce wojskowej w zakresie ograniczonym do eksponatów niewielkich wymiarów – pistoletów, karabinów, ikonografii czy pamiątek. Jednak wojskowość to bardzo szeroka dziedzina, okazało się więc iż muzeum w centrum miasta nie będzie nigdy dysponowało terenem wystarczającym do stworzenia kolekcji, która prezentowałaby choć namiastkę wyposażenia polskiego wojska w postaci armaty czy czołgu nie mówiąc już o tak ciekawej rzeczy jak samolot bojowy. Pojawił się więc pomysł stworzenia oddziału muzeum poza główną siedzibą w Zielonej Górze. Spośród kilku rozważanych lokacji ostatecznie wybrany został zdewastowany XIX w. klasycystyczny pałac w miejscowości Drzonów, odległy o około 20 km od Muzeum Ziemi Lubuskiej czyli praktycznie od centrum Zielonej Góry. Jedną z jego zalet był właśnie przyległy teren.

SM-2 na lotnisku w Przylepie w czasie międzylądowania na trasie Inowrocław-Drzonów. Foto: Marian Krzyżan

Jednym z pierwszych kroków w tworzeniu zbiorów lotniczych było nawiązanie koniecznej współpracy z dowództwem Wojsk Lotniczych. Stało się nim pismo intencyjne datowane na 21. sierpień 1978 roku, wystosowane przez dyrektora MZL dr Jana Muszyńskiego do Głównego Inżyniera Wojsk Lotniczych, płk pil. mgr inż. Antoniego Milkiewicza. Co istotne, owo pismo zwraca uwagę, iż jednym z głównych kierunków rozwoju nowej placówki muzealnej (ówcześnie jeszcze Oddziału Muzeum Ziemi Lubuskiej) będzie specjalizacja w kierunku lotnictwa a także popularyzacji jego historii wśród ludności. Pierwszym eksponatem w kolekcji lotniczej drzonowskiego muzeum stał się śmigłowiec SM-2, (mimo że wcześniej poczyniono już pewne formalne kroki o pozyskanie samolotu Jak-18 w postaci pisma wystosowanego 28 czerwca 1979 roku). SM-2 to sanitarna odmiana popularnej maszyny, której konstrukcja bazuje na śmigłowcu Mil Mi-1 i jego licencyjnej odmianie produkowanej w Świdniku pod oznaczeniem SM-1. O powstawaniu lotnictwa śmigłowcowego w ZSRR i jego pierwszym owocu, śmigłowcu Mi-1 pisałem już przy okazji artykułu dotyczącego śmigłowca Mi-4A – odsyłam więc do tego opracowania (https://muzeum.drzonow.eu/index.php/eksponat-lipca-2024-smiglowiec-mi-4a). Biuro konstrukcyjne WSK-Świdnik po uruchomieniu produkcji SM-1 przystąpiło do jego modernizacji związanej z wykorzystaniem  nadmiaru  mocy  silnika Lit-3 (AI-26W). Stosunkowo mała kabina Mi-1/SM-1 zwróciła uwagę konstruktorów. Postanowiono przebudować przód kadłuba dla zwiększenia ilości zabieranych osób. Zmodernizowany śmigłowiec oblatano 18 listopada 1959 roku pod nazwą SM-2 zaś produkcję seryjną uruchomiono  w 1960 r. W jednostkach wojskowych rozpoczął on służbę w 1961 roku, użytkowany zarówno w Wojskach Lądowych jak i w Marynarce Wojennej – w odmianach łącznikowej i ratowniczej. Wśród wyprodukowanych kilkudziesięciu maszyn, kilka egzemplarzy  zakupiła Czechosłowacja, gdzie znalazły zastosowanie cywilne. SM-2 w lotnictwie naszych południowych sąsiadów wykonał ostatni lot na początku 1976 roku, natomiast w  Polsce  śmigłowce  tego typu  wycofano  z  eksploatacji  na początku  lat osiemdziesiątych.

SM-2 na terenie LMW Drzonów, koniec lat 80-tych. Foto: Marian Krzyżan

SM-2 – w gronie lotniczym nieraz nazywanym „Smutkiem drugim”, był polską modyfikacją radzieckiej konstrukcji, przeznaczoną do przewozu pięciu osób – trzech w kabinie: pilota, drugiego pilota i lekarza (zamiast drugiego pilota mógł lecieć drugi lekarz lub pielęgniarz. Jednak istniała także możliwość przewożenia trzeciego chorego na noszach wewnątrz kabiny. Do tego celu skonstruowano duże drzwi z przodu śmigłowca, poniżej przedniego oszklenia kabiny) oraz dwóch chorych na zewnętrznych noszach, przyczepianych w specjalnych pojemnikach na zewnątrz kadłuba śmigłowca. Odmiana sanitarna była szeroko stosowana, jako że wojskowe maszyny używano także dla potrzeb osób cywilnych w najtrudniejszych przypadkach chorobowych, wymagających transportowania poszkodowanego do wyspecjalizowanej kliniki. Obecnie lotniczy transport medyczny jest powszechną praktyką, lecz w latach 60-tych był czymś niezwykłym. O jego przekazanie z zasobów wojskowych, ówczesny kierownik Działu Braterstwa Broni, mgr Włodzimierz Kwaśniewicz za pośrednictwem dyrektora Muzeum Ziemi Lubuskiej, dr Jana Muszyńskiego, wystąpił już na wiosnę 1978 roku zaś procedury formalne trwały do października. Ostatecznie śmigłowiec został pozyskany z zasobów lotnictwa sanitarnego, operującego z lotniska w Inowrocławiu

SM-2 na terenie drzonowskiego Muzeum, jesień 1995 rok. Foto: Jarosław Sobociński

 
SM-2 w LMW Drzonów, stan w 2004 roku. Foto: Jarosław Sobociński

Tekst: Jarosław Sobociński

***