Pływający transporter samobieżny PTS-M, Kriukowska Fabryka Wagonów (KWZ Kryukovskiy Vagonostroitel'nyy Zavod) w Krzemieńczuku (?), 1971 r., LMW-KI-1892

PTS-y to najpopularniejsze w Polsce amfibie. Dziś wykorzystywane są zarówno w wojsku – m.in. do akcji ratunkowych w trakcie powodzi czy zabezpieczania przepraw przez przeszkody wodne – jak i w cywilu gdzie m.in. stanowią atrakcję militarnych zlotów, dumnie prezentują się w muzeach, a nierzadko służą przy pracach inżynieryjnych ziemno-wodnych. Sukces tej konstrukcji powstałej w latach 60. XX w. tkwi w niezawodności, dobrym silniku (widlastym W-54 znanym z czołg T-54) oraz w pojemnej skrzyni ładunkowej, w której zmieścić można nawet 72 żołnierzy.

Amfibia PTS (z ros. pławajuszczij transportior sriednij – średni transporter pływający) skonstruowana została w 1961 r. w biurze konstrukcyjnym zakładów w Krzemieńczuku. Dla ułatwienia prac konstrukcyjnych i produkcji jej podzespoły oparte zostały o elementy ciągnika artyleryjskiego ATS-59 oraz czołgu T-54 (m.in. silnik). W wojsku PTSy zastąpić miały starsze i nieco mniejsze transportery PTG (K-71). Do ich zadań należeć miały (i należą do dziś) przeprawy desantowe żołnierzy, dział artyleryjskich, pojazdów kołowych i gąsienicowych oraz wszelkich innych ładunków o masie do 10 ton. Wraz z transporterem opracowano także specjalną pływającą przyczepę mocowaną do tylnego haka PTSa. Takie rozwiązanie umożliwiało jednoczesną przeprawę ciągnika artyleryjskiego oraz działa. Wkrótce bo już w 1965 r. wóz zmodernizowano do wariantu PTS-M. Zwiększono wówczas przestrzeń ładunkową, a kabinę kierowania wyposażono w urządzenia filtrowentylacyjne, przyrządy noktowizyjne czy lepszą radiostację. Co ciekawe, dodano wówczas również wyposażenie umożliwiające wykorzystywanie amfibii na morzu (m.in. żyroskopowy wskaźnik kursu GPK-48, osłonę na wylot spalin oraz konstrukcję pod plandekę kryjącą przedział desantowy.

Poza fabryką w Krzemieńczuku kolejne warianty PTSów produkowane były również w Fabryce Lokomotyw w Ługańsku. Tam też opracowywano dalsze, bardziej opancerzone warianty wozu – PTS-2 i PTS-3. Podstawowymi użytkownikami PTSów były państwa bloku wschodniego, przede wszystkim ZSRR, Polska, Egipt, Syria czy Iran. Jednostki Wojska Polskiego zasilane PTSami były od początku lat 70. XX .w Na początku 1991 r. nasza armia dysponowała 425, a trzydzieści lat później 282 egzemplarzami tej amfibii. Tak długie utrzymanie wozów w armii możliwe jest dzięki remontom głównym wozów realizowanych co 15 lat w Wojskowych Zakładach Inżynieryjnych w Dęblinie. Jak podaje zakład w trakcie tych napraw odtwarzane zostaje nawet do 80% konstrukcji pojazdu. W powszechnej świadomości Polaków PTSy zapisały się zwłaszcza w trakcie działań ratowniczych przy „powodzi tysiąclecia” w 1997 r. Obecnie wciąż trwają prace konstrukcyjne przy opracowaniu polskiego następcy amfibii. Platformą bazową do jej opracowania ma być BWP Borsuk.

W konstrukcji transportera wydzielić możemy trzy zasadnicze części:
- w części dziobowej znajduje się przedział kierowania, w którym pomieszczono m.in. miejsca dla kierowcy i dowódcy wozu, urządzenia kierownicze, radiostacje oraz wciągarkę ułatwiającą załadunek oraz umożliwiającą samowyciąganie się wozu.
- w dolnej części kadłuba, pod platformą ładunkową mieści się przedział silnikowy z silnikiem W54-P o mocy 350 KM, elementami układu napędowego i przeniesienia mocy. Znajdują się tu także podgrzewacz silnika czy pompy zęzowe do odpompowania wody.
- za kabiną kierowania znajduje się sekcja ładunkowa o wym. 790x260 cm, która może pomieścić do 72 żołnierzy lub do 12 noszy z rannymi. Z tyłu znajduje się otwierana burta z pochylniami, które po otwarciu i rozłożeniu pełnią funkcję najazdu.

Układ jezdny transportera składa się z 12 podwójnych kół jezdnych, koła napędowego i napinającego, między którymi rozciągnięta jest gąsienica złożona ze 115 ogniw. Zawieszenie tworzy 12 wałków skrętnych oraz 12 wahaczy zamontowanych przy każdym z kół jezdnych. Napęd w wodzie umożliwiają dwa pędniki wodne typu śrubowego.

Prezentowany na zdjęciach eksponat o numerze fabrycznym 11567 i taktycznym S-32281trafił do muzeum w 1990 4. z JW 1527 w Głogowie (ówczesny 6. Warszawski Pułk Pontonowy, którego tradycje kontynuuje dziś 4. Głogowski Batalion Inżynieryjny). Pojazd jest dość dobrze ukompletowany i być może w przyszłości dzięki naszym wolontariuszom będzie mógł być prezentowany w sposób dynamiczny w trakcie muzealnych pikników. W zbiorach muzeum znajduje się jeszcze jeden PTS, który od wielu już lat prezentowany jest przy Muzeum Fortyfikacji i Nietoperzy w Pniewie.

Dane techniczne:
Masa 17,7 t.
Napęd: Silnik W54-P o mocy 350 KM
Załoga – 2 żołnierzy
Desant – do 72 żołnierzy lub 12 rannych na noszach
Masa transportowanego ładunku: na lądzie do 5 t, na wodzie do 10 t
Prędkość maks. – 42 km/h
Prędkość pływania: 10,5 km/h
Zasięg – do 500 km

Tekst i zdjęcia: Błażej Mościpan

Opracowano na podstawie:
karta inwentarzowa eksponatu LMW-KI-1892
- Blachura T., Sobociński J., Przewodnik po kolekcji ciężkiego sprzętu wojskowego, Drzonów 2004
- Górecki T., Maszyny inżynieryjne cz. III. Sprzęt desantowo-przeprawowy, Wrocław 1979
- Nita M., Pływający Transporter Gąsienicowy PTS-M, „Nowa Technika Wojskowa” nr 4/2019
- Opis zestawów sprzętu przeprawowego, Warszawa 1980
- Pływający transporter gąsienicowy PTS, Warszawa 1969
- Szczerbicki T., Pojazdy Ludowego Wojska Polskiego, Czerwonak 2014
Internet, w tym m.in.:
https://pl.wikipedia.org/wiki/PTS_(amfibia) [dostęp z dnia 30.07.2024]
https://defence24.pl/sily-zbrojne/nastepca-pts-powiazany-z-borsukiem [dostęp z dnia 30.07.2024]