Wyrzutnia 9P113 systemu 9K52 Łuna-M

 
Wyrzutnia 9P113 na podwoziu samochodu ZiŁ-135 z zamontowanym pociskiem balistycznym 9M21 z taktycznego zestawu rakietowego 9K52 Łuna-M (kod NATO: FROG-7A), Fabryka Barrikady w Wołgogradzie, 1966 r., nr inw. LMW-KI-1695

System Łuna-M przeznaczony był do niszczenia siły żywej, środków ogniowych, techniki bojowej w odległości 15-65 km, przy dokładności strzelania do 500 m. W zależności od zastosowanej głowicy rakieta 9M21 mogła przenosić ładunki atomowe, chemiczne, odłamkowo-burzące oraz agitacyjne. Część bojowa detonowana była jeszcze w powietrzu poprzez radiozapalnik, co zapewniało porażenie celu atakiem powietrznym.

Zestaw Łuna-M, opracowany na początku lat 60. XX w. przez biuro OKB-221 G. Siergiejewa, to następca systemu 2K6 Łuna, którego wyrzutnia zamontowana była na podwoziu gąsienicowym (podwozie tej wyrzutni również znajduje się w zbiorach naszej placówki). Zestaw 2K6 budził wiele zastrzeżeń. Przede wszystkim trudno było wyeliminować szkodliwe dla rakiety wstrząsy i drgania w czasie jazdy w terenie. W dodatku do montażu rakiety niezbędny był kolejny pojazd z dźwigiem, a dedykowany do zestawu pojazd transportowy mógł przewozić zaledwie jedną rakietę.

Nowym podwoziem dla wyrzutni stał się ośmiokołowy transporter ZiŁ-135 napędzany dwoma silnikami Ural-375 o mocy 175 KM każdy. Napęd na wszystkie osie oraz skrętna pierwsza i ostatnia oś, zapewniały bardzo dobre pokonywanie przeszkód terenowych i dużą manewrowość. Nowe podwozie było także szybsze, miało większy zasięg, było tańsze w produkcji i eksploatacji. Co ciekawe „karoserię” wozu wykonano niemal w całości z tworzywa sztucznego. Na podwoziu kołowym zmieścił się także dźwig do samodzielnego montażu rakiet oraz ewentualnej zmiany głowicy rakiety. Na podstawie ZiŁ-a-135 opracowano także dedykowany pojazd transportowy 9T29, który przewoził maksymalnie trzy pociski balistyczne.

Montaż rakiety zajmował ok. 20 min., a kolejnych 10 minut potrzebne było na przygotowanie zestawu do startu. Rakietę, by wsunęła się w szynę wyrzutni, należało precyzyjnie ustawić pod odpowiednim kątem, o czym przekonała się również ekipa muzeum, gdy w 2016 r. montowała na wyrzutnię pozyskany pocisk. Startu dokonywano wyłącznie przy wykorzystaniu pulpitu wynośnego. Przed startem rakiety na przednie szyby kabiny nakładano specjalne osłony w celu ich ochrony przed gazami prochowymi.

Wszystkie modyfikacje rakiety 9M21 miały wspólną część silnikową. Tworzył ją jednokomorowy silnik rakietowy 9D19 na paliwo stałe z dwuczęściowym ładunkiem prochu nitroglicerynowego o łącznej masie 1,08 t. Zdecydowano się także na instalację dodatkowego silnika startowego, również na paliwo stałe, który posiadał 18 dysz wylotowych. Na korpusie  tego ostatniego zamontowano cztery płytowe stateczniki, które zapewniały stabilizację lotu. Przy strzelaniu na bliskie odległości, pomiędzy statecznikami, a dyszami wylotowymi montowano dwa dodatkowe hamulce aerodynamiczne. Zmniejszenie rozrzutu zapewniał jeszcze jeden specjalny silnik rakietowy wymuszający obrót rakiety wokół własnej osi, umieszczony w korpusie pocisku przed silnikiem głównym.

Zestaw Łuna-M produkowany był w latach 1964-1972 (wg różnych źródeł produkcja trwała nawet do 1974 r.). Wszedł na wyposażenie wszystkich państw Układu Warszawskiego oraz innych państw zaprzyjaźnionych (te ostatnie otrzymały nieco uboższą wersję). Bojowo używane w czasie wojen izraelsko-arabskich, wojny w Afganistanie oraz konfliktów w Zatoce Perskiej. W czasie operacji Pustynna Burza kilka wyrzutni zdobyły wojska USA.

Do Polski pierwsze egzemplarze trafiły w 1966 r. W sumie zakupiliśmy 49 zestawów, które zgrupowane były w dywizjonach, każdy z trzema wyrzutniami. W 1977 r. zwiększono siłę ogniową czterech dywizjonów, które wówczas składały się z dwóch baterii startowych posiadających po dwie wyrzutnie. Taki etat posiadał m.in. 24. dywizjon artylerii w Sulechowie (JW 2790), z którego prezentowany egzemplarz trafił do muzeum już w 1989 r. Ostatnie wyrzutnie z wyposażenia Wojska Polskiego wycofano dopiero w 2001 r.

Dane techniczne:

Podwozie: ZiŁ-135 ŁTM

Napęd: 2 x silnik Ural-375 V-8, 175 KM każdy

Masa zestawu bez rakiety: do 15 t

Prędkość maks.: 60 km/h po drodze, w terenie do 40 km/h

Zasięg marszu: 500 km

Obsługa: 5 żołnierzy (dowódca, celowniczy, mechanik-elektryk,
operator dźwigu, kierowca-mechanik)

Pocisk: rakieta 9M21

Masa rakiety: ok. 2,5 t (różnie w zależności od zamontowanej głowicy)

Zasięg: 15-67 km

Tekst i zdjęcia Błażej Mościpan

Zdjęcie archiwalne: Album „Żołnierska powinność”, Warszawa 1983 r.

***