Samolot szkolno-treningowy TS-8 B.II „Bies”

LMW-KI-54

Historia TS-8 „Bies” jest bardzo ciekawa, wszak był to pierwszy polski samolot szkolno-treningowy o konstrukcji całkowicie metalowej, skonstruowany po II wojnie światowej, u którego podstaw stała rodzima myśl techniczna, sięgajaca doświadczeniem lat przedwojennych. Od początku lat 50-tych dojrzewała koncepcja lotniczego szkolenia jednostopniowego, które miało ograniczyć liczbę pośrednich etapów doskonalenia lotniczej profesji i typów używanych maszyn, do jednego uniwersalnego samolotu. W 1953 roku zgodnie z przyjętymi wcześniej założeniami, w biurze konstrukcyjnym Instytutu Lotnictwa, przystąpiono do opracowywania projektu całkowicie metalowego samolotu o konstrukcji półskorupowej i chowanym podwoziem trójpodporowym z golenią przednią. Do jego napędu przewidziano silnik inż. Witolda Narkiewicza, oznaczony WN-3. W dniu 23 lipca 1955 roku na „Okęciu” nastąpił pierwszy lot prototypu P-1 samolotu oznaczonego od inicjałów głównego konstruktora, inż. Tadeusza Sołtyka, TS-8 „Bies”.

Maszyna wykazała bardzo dobre własności lotne, szczególnie ważne właśnie w procesie szkolenia młodych pilotów. W 1957 r. uruchomiono produkcję, początkowo serii informacyjnej TS-8 B.I (w ilości 10 szt.) - z zamontowanymi zaczepami dla bomb 50 kg i karabinem maszynowym UBK kal. 12,7 mm. W kabinie zamontowano celownik żyroskopowy natomiast w krawędzi natarcia skrzydła, zamiast reflektora, fotokarabin. Serię informacyjną zbudowano w WSK-Okęcie zaś produkcję na dużą skalę uruchomiono w 1958 roku w WSK-Mielec. W samolotach seryjnych zmieniono kilka elementów, m.in. wprowadzając w miejsce dotychczas używanego drewnianego stałego, śmigło o zmiennym skoku WR-1 konstrukcji Wiktora Rotha. Zdemontowano także uzbrojenie, pozostawiając jednak celownik i fotokarabin. Tak wyposażone samoloty oznaczono TS-8 B.II zaś ostatnie serie, ze  zmodyfikowanym wyposażeniem TS-8 B.III. W sumie wyprodukowano 250 sztuk „Biesów” w 10-ciu seriach. Do procesu szkolenia w OSL-Dęblin wprowadzono je w odmianie TS-8 B.II w 1958 roku.

Drzonowski egzemplarz wyprodukowany został 8 kwietnia 1959 roku w WSK-Mielec. Numer fabryczny 1E-03-10 świadczy o tym, iż jest to dziesiąty samolot trzeciej serii produkcyjnej. W oznaczeniu fabrycznym „1E” oznacza: 1 – kod wytwórni danego egzemplarza zaś E - typ samolotu. Kolejna liczba to numer serii produkcyjnej a ostatnia oznacza kolejny samolot w danej serii. Według powyższej zasady oznaczane były samoloty wojskowe produkowane w Polsce, a wśród nich także i drzonowski TS-8 „Bies” B.II, będący typową wersją seryjną, nieco różniącą się od prototypów (P-1, P-2, P-3) i serii próbnej (B.I).

Samolot o numerze burtowym 0310 rozpoczął służbę w drugiej połowie kwietnia 1959 roku  w dęblińskiej „Szkole Orląt”. Wycofany ze służby w maju 1977 roku, do czasu przejęcia przez Muzeum stał na lotnisku w Bydgoszczy, skąd został ostatecznie przebazowany do muzeum. Prace montażowe i ustawianie samolotu na miejscu ekspozycji zrealizowali żołnierze z jednostki JW5037 w Babimoście, co potwierdza pismo z dn. 10 maja 1979 roku. TS-8 „Bies” jest samolotem szkolno - treningowym z możliwością zastosowania elementów szkolenia bojowego, konstrukcji całkowicie metalowej, napędzany silnikiem WN-3 o mocy max. 315 KM (232kW).

Dokumenty dotyczące pozyskania tego eksponatu wskazują, iż przekazany został w dniu 28 marca 1979 roku, nie dowodzą jednak, iż tego dnia trafił on także na teren muzeum. Do Księgi Inwentarzowej wpisany został z datą  4 maja 1979 roku. Pozostałe skromnej ilości pisma dotyczące samolotu TS-8 „Bies” nr seryjny 1E-03-10 są typu intencyjnego i wskazują na chęć doposażenia samolotu.

TS-8 „Bies” pozyskany w 1979 roku, będący w swoim czasie wyznacznikiem nowoczesności polskich konstrukcji, jako pierwszy samolot w kolekcji Lubuskiego Muzeum Wojskowego (drugi plenerowy eksponat lotniczy, po śmigłowcu SM-2), stał się zaczątkiem bogatych zbiorów lotniczych, z których placówka była znana w Polsce dzięki dynamicznemu rozwojowi, przez wiele następnych lat.

Samolot TS-8 „Bies” na terenie muzeum, pierwsza połowa lat 80-tych.
Widać upływ czasu na samolocie między wykonaniem pierwszej i drugiej fotografii.
Na pierwszej numery taktyczne i szachownica widoczna na kadłubie, są jeszcze w dobrym stanie. Foto: Marian Krzyżan

Dane taktyczno-techniczne:

- rozpiętość – 10,50 m
- długość – 8,55 m
- wysokość – 3,00 m
- powierzchnia nośna – 19,1 m.kw.
- prędkość maksymalna – 315 km/h
- pułap – 5900 m
- zasięg – 620 km
- masa własna – 1292 kg

Tekst: Jarosław Sobociński
Foto: Jarosław Sobociński, foto archiwalne: Marian Krzyżan