Eksponat lutego – kurtka mundurowa wz. 43 por. Ryszardy Hanin
Tym razem prezentujemy Państwu pamiątkę po najbardziej rozpoznawalnej z osób, po których przedmioty mamy zaszczyt gromadzić i prezentować w naszej placówce. Mowa tu o znanej aktorce teatralnej i filmowejprof. kpt Ryszardzie Hanin, której mundur zdobi ekspozycję stałą „Kobiety-żołnierze”.
Szewiotowa kurtka mundurowa oficera (LMW-KI-2961) w kolorze khaki, uszyta wg przedwojennego wz. 36, jednorzędowa, zapinana na piersi na siedem dużych guzików. Na kurtce cztery kieszenie z klapami zapinanymi na mniejsze guziki. Kołnierz zapinany pod szyją na dwie haftki. Naramienniki wszyte są u nasady rękawów i zapięte przy kołnierzu guzikami. Na naramiennikach po dwie metalowe, tłoczone gwiazdki dystynkcyjne oznaczające stopień porucznika. Rękawy z przestebnowanymi mankietami z rozporkiem i guzikiem. Wszystkie guziki dwuwarstwowe i lakierowane na zielono, z wytłoczonym wizerunkiem orła bez korony (tzw. kuricą).
W lewej kieszeni kurtki do dziś znajduje się wizytówka dawnej właścicielki kurtki z odręczną dedykacją napisaną na rewersie: „Skromny dar dla Muzeum Wojskowego – mój mundur z I Dywizji im. Kościuszki z 28 maja 1943 r.” (choć mundur niemal na pewno nie pochodzi z tego roku). Nad kieszenią przyszyte baretki odznaczeń polskich i radzieckich. W górnym rzędzie od lewej Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski i „Medal za Warszawę 1939-1945”. W dolnym rzędzie od lewej medale radzieckie „Za Wyzwolenie Warszawy”, „Za zdobycie Berlina” oraz „Za zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941 – 1945”.
Sielce 1943. Ryszarda Hanin recytuje wiersz „A Niemca trzeba bić, bić bić…”. Fot. WAF
prof. kpt Ryszarda Hanin odznaczona była także m.in. Złotym Krzyżem Zasługi, Odznakami „Zasłużony nauczyciel PRL” i „Zasłużony Działacz Kultury” oraz Orderem Uśmiechu. Znana jest przede wszystkim jako aktorka teatralna i filmowa. Szeroka publiczność kojarzy ją m. in. z rolą dr Jadwigi Jandy w komedii Juliusza Machulskiego „Seksmisja”, zaś największe wyróżnienia (m. in. „Złotą Kamerę” oraz „Złote Grono przyznane na VI Lubuskim Lecie Filmowym w Łagowie) otrzymała za rolę matki Krystyny, schizofreniczki, cierpiącej na manię prześladowczą w filmie Stanisława Różewicza "Drzwi w murze". Od 1951 r. nieprzerwanie, aż do śmierci była wykładowcą w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie, gdzie w latach 1966-1971 pełniła funkcję prodziekana Wydziału Aktorskiego. Bo to właśnie teatr był jej największą przygodą i pasją, a przygoda ta na poważnie zaczęła się…w wojsku.
Ryszarda Hanin (w środku) w scenie poetyckiej „Sukmana” z widowiska „Nocleg” A. Ważyka. Zwracają uwagę wystające spod ludowego stroju żołnierskie buty. Spektakl odgrywany na stacji kolejowej, przed odjazdem żołnierzy na front, Ukraina 1944 r. Fot. WAF
W 1943 r. bohaterka artykułu znalazła się wraz z mężem ppor. Leonem Pasternakiem w obozie wojskowym w Sielcach nad Oką. W czerwcu tego roku ówczesna szeregowa kompani fizylierek została rozkazem przeniesiona do tworzonego teatrzyku żołnierskiego (nazywanego w pierwszym okresie również Teatrzykiem z Tęczą), który następnie nosił nazwy: Teatr 1. Korpusu Polskiego (od listopada 1943 r.), Teatr 1. Armii Polskiej (od marca 1944 r.), Teatr Wojska Polskiego (od lipca 1944 r.). Teatr przemieszczał się za frontem i grał m. in. w Lublinie, Krakowie, Katowicach i w Łodzi, gdzie stworzył następnie swą stałą siedzibę. Ryszarda Hanin przeszła z tym tułaczym teatrem cały szlak bojowy, występując we wszystkich składankach i sztukach, będąc także inspektorem sceny oraz asystentem reżysera. Jednak przede wszystkim grała, śpiewała, tańczyła i wygłaszała monologi. Żołnierzom szczególnie przypadła do gustu jej kreacja „fizylierki-ofermy”, w której karykaturowała żołnierki pełniące służbę pomocniczą - np. przy kierowaniu ruchem. Pierwszą dużą rolę zagrała w 1944 wcielając się w postać Anieli w „Ślubach Panieńskich” Fredry. Po wojnie z łódzkim Teatrem WP związana była do 1949 r., później jeszcze w latach 1954 – 1957 występowała w Teatrze Domu Wojska Polskiego w Warszawie. Zmarła 1 stycznia 1994 r. w Otwocku, pochowana została na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.
Tekst oraz zdjęcie nr 1 i 2: Błażej Mościpan
Zdjęcia nr 3 i 4 WAF