Eksponat listopada – Szabla oficera piechoty wz. 1917

Szabla polska oficera piechoty wz. 1917 (L. Morawski i Ska, Warszawa 1917-1920 r.), nr. inw. LMW-KI-1968.
„Siedemnastka” to pierwsza po rozbiorach szabla wykonywana przez rodzimych wytwórców dla żołnierzy wojska polskiego i jeden z wojskowych symboli odradzającej się Rzeczpospolitej.

Jej forma zatwierdzona została w 1917 r. w przepisach mundurowych opracowanych dla tworzonej pod protektoratem Niemiec tzw. Polskiej Siły Zbrojnej. Następnie, w listopadzie 1918 r., przyjęta została jako szabla regulaminowa Wojska Polskiego. Geneza jej powstania jest jednak nieco wcześniejsza i sięga zimy z 1915 na 1916 r. Wówczas to na Wołyniu, gdzie stacjonowała I Brygada Legionów Polskich, wykonano projekt charakterystycznej rękojeści ozdobionej polskim orłem umieszczonym na kapturku. Pierwsze „siedemnastki” powstawały z inicjatywy prywatnej polskich oficerów, czego przykładem może być szabla pamiątkowa Władysława Sikorskiego ze zbiorów Muzeum Wojska Polskiego datowana na 27.06.1916 r.

Szabla wz. 1917 występowała w dwóch głównych wariantach: kawaleryjskiej (w wersji dla oficerów, podoficerów i szeregowych) oraz piechotnej (przysługującej wyłącznie oficerom). Co ciekawe przepis określający formę szabli mówił niemal wyłącznie o wyglądzie rękojeści. Brak precyzyjnego opisu główni – poza wskazaniem, iż ma ona być „biało metalowa lub oksydowana” –pozwalał na adaptację tychże od już posiadanych przez polskich żołnierzy szabli niemieckich, austriackich, rosyjskich, a z rzadka także francuskich. Powstawały także nowe głownie, produkowane już w Polsce, w zakładzie Gabriela Borowskiego w Warszawie, który był największym producentem „siedemnastek”. Zwykle tego samego pochodzenia co głównie były pochwy, stąd i tu zauważa się pewną różnorodność form.

Prezentowany na zdjęciach egzemplarz charakteryzuje się następująco: rękojeść zamknięta, oprawa mosiężna. Jelec krzyżowo-kabłąkowy z dwoma kabłąkami bocznymi i trójkątnymi wąsami. Jego tylne ramię zakończone jest płaską łezką nachyloną ku dołowi, zaś przednie zagięte jest pod kątem prostym i dalej wypukłym łukiem połączone z głowicą. Na głowicy nakrętka w formie rozetki, mocująca trzpień głowni. Kapturek, z wytłoczonym orłem na tarczy amazonek, przechodzi w warkocz sięgający jelca. Uchwyt drewniany, obciągnięty czarną skórą z metalowym oplotem. Głownia o małej krzywiźnie, obustronnie szlifowana w jedną bruzdę od strony grzbietowej. Sztych centryczny. Pochwa stalowa, polerowana z pojedynczą ryfką i ruchomym koluszkiem, zakończona ostrogą.

Opisana wyżej szabla jest jedną z trzech posiadanych przez muzeum „siedemnastek” (pozostałe dwie to szable kawaleryjskie w wersji dla oficera i szeregowego). Do zbiorów muzeum została zakupiona w 1992 r. Posiada ona pruską głownię i pochwę. Rękojeść powstała w firmie L. Morawski i Ska w Warszawie o czym świadczy punca w owalu wybita . Na pochwie widoczne ślady uzupełniania ubytków. Długość szabli z pochwą – 97 cm, szerokość głowni u nasady 2,5 cm.

Tekst: Błażej Mościpan
zdjęcia: Tadeusz Blachura (fot.1), Paweł Pochocki (fot. 2 i 3), Błażej Mościpan (fot. 4)
zdjęcie archiwalne zbiory Lubuskiego Muzeum Wojskowego

Opracowano na podstawie:
Karta inwentarzowa eksponatu LMW-KI-1968

Blachura T., Mościpan B, Wybić się na niepodległość…Drzonowskie muzealia 1914-1921, Drzonów 2013
Blachura T., Mościpan B., Żołnierz polski 1914-1945. Katalog wystawy, Drzonów 2018
Komorowski P., Szabel nam nie zabraknie… Broń biała żołnierza polskiego z XVIII-XX wieku, Ostrzeszów 2012
Kwaśniewicz W. Szable w zbiorach Lubuskiego Muzeum Wojskowego, Drzonów 2000
Kwaśniewicz W., Dzieje szabli w Polsce, Warszawa 2007
Kwaśniewicz W., Woźniak A. L., Od Rokitny do Borujska. Szable kawalerii polskiej 1915-1945 ze zbiorów Adama Lubomira Woźniaka, Drzonów 2008
Zachuta L., Polska biała broń i jej producenci, Kraków 1998